انجیل “Q” چیست و آیا ثابت می‌کند اناجیل دروغین هستند؟
این مقاله را گوش کنید
انجیل “Q” چیست و آیا ثابت می‌کند اناجیل دروغین هستند؟
انجیل Q از کلمۀ quelle به معنای منبع یا مرجع می‌آید. بعضی پژوهشگران کتاب مقدس اظهار داشته‌اند پیش از نوشتن اناجیل، سندی وجود داشت که نویسندگان انجیل متی و لوقا به عنوان منبع از آن استفاده کردند. آنها این سند فرضی را Q می‌نامند که گاهی به انجیل Q نیز شناخته می‌شود؛ آن را فرضی می‌گویند چون دلیلی برای اثبات وجود آن در دست نیست. با این وجود، این پیشنهاد به‌دلیل شباهت‌های بسیار نزدیک و گزارش‌های مشابهی که در انجیل متی و لوقا وجود دارد، مورد قبول محافل علمی قرار گرفت. بر اساس استدلال منطقی فرض می‌شود گزارش‌های شبیه هم از یک منبع مشترک به دست آمده‌اند. به گفتۀ پاپیاس مورخ، از آنجایی که احتمالا متی در اصل به زبان عبری یا آرامی نوشته شده است و فقط متن یونانی در دسترس ماست، برخی به این نتیجه می‌رسند که ترجمۀ عبری انجیل متی به یونانی باعث چنین اختلافات جزئی در گزارش‌های لوقا شده است. اما از آنجایی که برخی گزارش‌ها کاملا شبیه هم هستند، گمان می‌رود انجیل متی و لوقا دارای منبع مشترکی هستند.
این کاملا منطقی است. ما قطعا در ترجمه‌ها شاهد اختلافات جزئی یا واژه‌سازی‌های مشابه هستیم. آیا این نتیجۀ یک سند ناشناخته به نام Q می‌باشد؟ شاید، اما به هیچ وجه نمی‌توان مطمئن بود، زیرا ممکن است کسی از منبعی دیگر یا از مرقس کپی‌برداری کرده باشد. در قسمت زیر نموداری شامل برخی گفته‌های متی و لوقا را مشاهده می‌کنید که کاملا یکسان هستند و آنها را پر رنگ نشان داده‌ایم. این متن از NASB اقتباس شده است.
| متی ۷:۳-۱۰ اما یحیی چون بسیاری از فریسیان و صدوقیان را دید که به آنجا که او تعمید می‌داد می‌آمدند به آنان گفت: ای افعی‌زادگان چه کسی به شما هشدار داد تا از غضبی که در پیش است، بگریزید؟ پس ثمری شایستۀ توبه بیاورید و با خود مگویید پدر ما ابراهیم است زیرا به شما می‌گویم خدا قادر است از این سنگها فرزندان ابراهیم پدید آورد. هم‌اکنون تیشه بر ریشۀ درختان نهاده شده است. هر درختی که میوۀ خوب ندهد، بریده و در آتش افکنده خواهد شد. | لوقا ۷:۳-۹ یحیی خطاب به جماعتی که برای گرفتن تعمید نزد او می‌آمدند، می‌گفت: ای افعی‌زادگان چه کسی به شما هشدار داد تا از غضبی که در پیش است، بگریزید؟ پس ثمری شایستۀ توبه بیاورید و با خود مگویید پدر ما ابراهیم است زیرا به شما می‌گویم خدا قادر است از این سنگها فرزندان ابراهیم پدید آورد. هم‌اکنون تیشه بر ریشۀ درختان نهاده شده است. هر درختی که میوۀ خوب ندهد، بریده و در آتش افکنده خواهد شد. |
| متی ۳۷:۲۳ ای اورشلیم، ای اورشلیم، ای قاتل پیامبران و سنگسارکنندۀ رسولانی که نزد تو فرستاده می‌شوند! چند بار خواستم همچون مرغی که جوجه‌هایش را زیر بالهای خویش جمع می‌کند، فرزندان تو را گرد آورم، اما نخواستی! | لوقا ۳۴:۱۳ ای اورشلیم، ای اورشلیم، ای قاتل پیامبران و سنگسارکنندۀ رسولانی که نزد تو فرستاده می‌شوند! چند بار خواستم همچون مرغی که جوجه‌هایش را زیر بالهای خویش جمع می‌کند، فرزندان تو را گرد آورم، اما نخواستی! |
| متی ۲:۱۱-۶ چون یحیی در زندان وصف کارهای مسیح را شنید، شاگردان خود را نزد وی فرستاد تا بپرسند: آیا تو همانی که می‌بایست بیاید یا منتظر دیگری باشیم؟ عیسی در پاسخ گفت: بروید و آنچه می‌بینید و می‌شنوید به یحیی بازگویید که کوران بینا می‌شوند، لنگان راه می‌روند، جذامیان پاک می‌گردند، کران شنوا می‌شوند، مردگان زنده می‌گردند و به فقیران بشارت داده می‌شود. خوشا به حال کسی که به سبب من نلغزد. | لوقا ۱۸:۷-۲۳ شاگردان یحیی او را از همۀ این وقایع آگاه ساختند. پس او دو تن از آنان را فرا خواند و با این پیغام نزد عیسی فرستاد: آیا تو همانی که می‌بایست بیاید یا منتظر دیگری باشیم؟ آن دو نزد عیسی آمده گفتند: یحیای تعمیددهنده ما را فرستاد تا از تو بپرسیم آیا تو همانی که می‌بایست بیاید، یا منتظر دیگری باشیم؟ در همان ساعت عیسی بسیاری را از بیماریها و دردها و ارواح پلید شفا داد و نابینایان بسیار را بینایی بخشید. پس در پاسخ به آن فرستادگان فرمود: بروید و آنچه می‌بینید و می‌شنوید به یحیی بازگویید که کوران بینا می‌شوند، لنگان راه می‌روند، جذامیان پاک می‌گردند، کران شنوا می‌شوند، مردگان زنده می‌گردند و به فقیران بشارت داده می‌شود. خوشا به حال کسی که به سبب من نلغزد. |
انجیل “Q” چیست و آیا ثابت می‌کند اناجیل دروغین هستند؟
همچنین به متی ۱۸:۸-۲۲ در مقایسه با لوقا ۵۷:۹-۶۲؛ متی ۱۹:۱۷-۲۰ در مقایسه با لوقا ۵:۱۷-۶ و متی ۱۴:۲۵-۳۰ در مقایسه با لوقا ۱۱:۱۹-۲۷ مراجعه کنید.
همان‌طور که در بالا گفته شد، بر اساس یک تئوری دیگر متی و لوقا از مرقس کپی‌برداری شده‌اند. لطفا به نقل قول زیر توجه کنید که به تئوری Q و تئوری مرجع مرقسی اشاره دارد.
«کاملا بدیهی است متی و لوقا عملا از تمام مرقس استفاده کرده و پیرو همان ترتیب رویدادهایی هستند که گفته شده‌اند. به همین دلیل مرقس در صفحه‌ای که این انجیل در آن ظاهر می‌شود، اول قرار داده شده است. اما یک چیز دیگر نیز به همان اندازه روشن است، این که متی و لوقا هر دو منبع مشترک دیگری داشتند. زیرا هر یک از آنها عملا موضوعات مشابهی را ارائه می‌دهد که اصلا در مرقس وجود ندارد. این دومین مرجع مشترک لوقا و متی را Logia (روایات و کلمات قصار منتسب به عیسی) می‌نامند، زیرا در اصل شامل گفتمان یا گفت و شنود است. گاهی آن را Q نیز می‌نامند».
مطلب بالا نقل قولی از اِی. تی. رابرتسون، یکی از محققان برجستۀ یونانی قرن بیستم است که بازتاب خوبی از موضع بسیاری از محققان است. شاید واقعا متی و لوقا منبع مشترکی داشته‌اند، چه مرقس، چه Q و چه ترکیبی از هر دو.
اگر Q درست است، آیا اناجیل الهام شده‌اند؟
برخی می‌گویند تئوری Q موضوع الهام اناجیل را بی‌اعتبار می‌کند، زیرا بدان معناست که نویسندگان مطالب خود را از منبع دیگری کپی کرده‌اند و از خدا الهام نگرفته‌اند. اما به هیچ وجه الهام را بی‌اعتبار نمی‌کند. اگر Q مرجع واقعی باشد، پس اعتبار اناجیل را از بین نمی‌برد. چرا کپی از منبع قبلی باید اناجیل را بی‌اعتبار کند یا بگوید الهام نشده‌اند؟ آیا خدا نمی‌تواند به یک نویسنده الهام ببخشد وقتی او از سند دیگری کپی‌برداری می‌کند؟ البته، وجود Q بدان معناست که زمان میان رویدادهای واقعی و زمان ثبت آن کوتاه شده است. به عبارت دیگر Q باید پیش از متی و لوقا نوشته شده باشد. این بدان معناست که حتی پیش از اناجیل نیز مرجعی وجود داشته است که فقط بر صحت اناجیل بیشتر تأکید می‌کند، چون فاصلۀ زمانی بین خود رویداد و زمان ثبت آن را کوتاه می‌کند.
اگر مرقس مرجع متی و لوقا بود، پس…
به‌علاوه اگر مرقس به عنوان مرجعی برای لوقا و متی مورد استفاده قرار گرفته است، پس او از کجا می‌دانسته که چگونه بنویسد اگر خودش شاهد عینی نبوده است؟ مسئله این نیست، چون مرقس شاگرد پطرس بوده و پطرس از شاگردانی بوده که با عیسی همراهی کرده است. پس مرقس اطلاعات خود را از پطرس گرفت که شاهد عینی وقایع بود. همچنین متی که شاگرد بود، در مورد عیسی و رویدادهای مربوط به او گزارشی کاملا مشابه مرقس ارائه می‌دهد. هیچ اختلافی میان اناجیل آنها وجود ندارد و دقیقا یکدیگر را تأیید می‌کنند. بنابراین ما صحت انجیل مرقس را تایید می‌کنیم.
نویسنده: مَت اسلیک
