موسی و آخرین فصل زندگی او – تثنیه 34
موسی و آخرین فصل زندگی او – تثنیه 34
پرسش: تثنیه 34 گزارشی از مرگ موسی است. موسی چطور می‌توانست نویسندۀ بخشی باشد که مرگ خودش را ثبت کرده است؟
پاسخ: برخی اظهار می‌دارند که خداوند می‌توانست به موسی دربارۀ مرگ خود بگوید، چرا که خدا دانای مطلق است و می‌تواند آینده را با جزئیات کامل مکاشفه کند (دانیال 2؛ 7؛ 9؛ 12). از این رو، موسی می‌توانسته آن را نوشته باشد. با این وجود، در حالی که مطمئنا این امکان وجود دارد، محتمل‌تر است که فرد دیگری این فصل را به کتاب‌های موسی افزوده باشد. در تثنیه 10:34-12 موسی با انبیاء دیگری مقایسه می‌شود که نشان می‌دهد ممکن است نسل‌ها از مرگ موسی گذشته باشد:
«تا کنون پیامبری همچون موسی در اسرائیل برنخاسته است که خداوند او را رو در رو شناخته باشد، با آن همه آیات و معجزات که خداوند او را فرستاد تا در سرزمین مصر انجام دهد، در برابر فرعون و همهٔ خادمان او، و در تمامی سرزمینش، و با آن قدرت عظیم و کارهای مَهیب که موسی در برابر دیدگان همهٔ اسرائیل به عمل آورد.»
آن انبیاء چه کسانی هستند؟ ایلیا، اِلیشَع یا احتمالا تمام انبیایی که پیشگویی شده بودند (تثنیه 18:18). اما در نهایت یک نفر بزرگ‌تر از موسی وارد صحنه شد: عیسای مسیح (متی 23:4-25؛ اعمال رسولان 22:2؛ عبرانیان 3). بلافاصله بعد از موسی هیچ نبی‌ای نبود (یوشع نام کسی را نمی‌آورد و داوران نیز به کسی اشاره نمی‌کند)، این فقدان، بدان معناست که این بخش از کتاب احتمالا بعدها نوشته شده است؛ یعنی زمانی که انبیایی دارای مقام و رتبه‌ای خاص برای مقایسه وجود داشتند.
با این حال، اینکه کسی به غیر از موسی آخرین فصل کتاب را اضافه کرده است، این واقعیت را تغییر نمی‌دهد که نگارش این کتاب از زمان موسی آغاز گردیده است. ما می‌دانیم بیشتر این کتاب توسط موسی نوشته شده است. در اسفار پنج‌گانه نیز اشارات داخلی وجود دارد که موسی نویسندۀ آنهاست، از جمله اینکه موسی هر آنچه خدا به او می‌گفت را می‌نوشت (خروج 4:24؛ تثنیه 9:31 و 24). به‌علاوه، عیسی و عهد جدید نیز بر آن صحه می‌گذارند (مرقس 5:10؛ 19:12-27؛ لوقا 28:20-38؛ یوحنا 45:1؛ 46:5).
موسی و آخرین فصل زندگی او – تثنیه 34
