مروری بر کتاب دوم سموئیل
مروری بر کتاب دوم سموئیل
نویسنده: ناشناس
هدف: هدف این کتاب آن است که توضیح دهد علی‌رغم نفرین‌هایی که داوود و خاندانش برای قوم اسرائیل به وجود آوردند، نسل داوود همچنان امید آیندۀ این قوم خواهد بود.
تاریخ نگارش: ۹۳۰-۵۳۸ ق.م
حقایق کلیدی
- خدا می‌خواست قومش پادشاهی داشته باشد که خودش او را برگزیده بود.
- خدا با دقت تمام، راه پادشاه برگزیدۀ خویش را آماده و هموار ساخت.
- خدا، خاندان داوود را برای همیشه به عنوان خانوادۀ سلطنتی انتخاب کرد.
- علی‌رغم نقاط ضعف و کاستی‌های پادشاهی داوود، اما امید قوم خدا برای همیشه به این خاندان بود.
نویسنده
کتاب‌های سموئیل در اصل یک کتاب واحد بودند و بعدها به دو کتاب تقسیم شدند. این کتاب هیچ نشانی برای شناسایی نویسنده‌اش ندارد و به نظر می‌رسد نسبت دادن نام سموئیل به این کتاب به‌خاطر نقش سموئیل در فصول ابتدایی این کتاب است. سموئیل ۱:۸ او را به عنوان یک پیرمرد و ۱:۲۵ او را یک فرد مُرده توصیف می‌کند که مدت‌ها پیش از حوادث اول و دوم سموئیل اتفاق افتاده است. با این وجود، اول تواریخ ۲۹:۲۹ نام سموئیل و انبیاء جانشین او، جاد و ناتان را به بعضی از منابع مکتوب نسبت می‌دهد که ممکن است در زمان نگارش این کتاب، در آن گنجانده شده باشد.
مروری بر کتاب دوم سموئیل
زمان و مکان نگارش
کتاب سموئیل سرنخ‌های زیادی در مورد تاریخ تألیف خود ارائه می‌دهد. نویسنده در نگارش کتاب به چندین منبع نبوی و سلطنتی استناد کرده است، اما احتمالا اولین تاریخ تألیف کتاب را می‌توان با توجه به اشارۀ آن به “آخرین سخنان داوود” (دوم سموئیل ۱:۲۳) دریافت؛ یعنی آخرین سخنان رسمی داوود پیش از مرگ. همچنین اول سموئیل ۶:۲۷ خاطرنشان می‌کند که: «صِقلَغ تا به امروز از آنِ پادشاهان یهود مانده است»؛ احتمالا تقسیم یهودا و اسرائیل در سال ۹۳۰ پیش از میلاد را اذعان می‌کند. اگر چنین باشد، این کتاب تا پس از تقسیم سرزمین که به‌دلیل کوتاهی‌ها و شکست‌های داوود و خاندانش اتفاق افتاد، نوشته نشده بود. اگر کتاب سموئیل در همین زمان نوشته شده بود، می‌بایست علی‌رغم تمام مشکلات ناشی از تقسیم این پادشاهی، باز هم از امید به نسل داوود چیزی می‌گفت.
آخرین تاریخ احتمالی نگارش کتاب سموئیل، بازگشت از تبعید در سال ۵۳۸ پیش از میلاد است. نویسندۀ کتاب تواریخ، از سموئیل به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع استفاده می‌کند (به “مقدمۀ اول تواریخ: نویسنده” مراجعه کنید). علاوه بر آن، به نظر می‌رسد کتاب پادشاهان، تاریخ پادشاهی اسرائیل را از جایی که سموئیل متوقف کرده بود، ادامه می‌دهد (دوم سموئیل ۱:۲۳-۷؛ اول پادشاهان ۱:۱ و همچنین اول پادشاهان ۲۷:۲ به تحقق اول سموئیل ۲۷:۲-۳۶ اشاره دارد).
بنابراین، احتمالا کتاب سموئیل قبل از پادشاهان نوشته شده است، تقریبا بین سال‌های ۵۶۱ و ۵۳۸ پیش از میلاد (به “مقدمۀ اول پادشاهان: زمان و مکان نگارش” مراجعه کنید). اگر سموئیل در این زمان نوشته شده بود، این کتاب با وجود تبعید، که عمدتا ناشی از نافرمانی پسران سلطنتی داوود بود، به نسل داوود امیدوار بود.
پس غیر ممکن است بتوان برای حوادثی که در اول و دوم سموئیل گفته شده‌اند، تاریخ دقیق و قطعی تعیین کرد. اتفاق نظر بزرگی وجود دارد که داوود، سلطنت خویش بر قبایل را مدت کوتاهی قبل از سال ۱۰۰۰ پیش از میلاد تحکیم کرده است (یهودا سال ۱۰۱۰ ق.م و اسرائیل سال ۱۰۰۳ ق.م). داوود تقریبا از سال ۱۰۴۰ تا ۹۷۰ پیش از میلاد زندگی کرد.
مروری بر کتاب دوم سموئیل
اهداف و ویژگی‌ها
با مرگ شائول (اول سموئیل ۱:۳۱-۱۳)، راه برای داوود باز شد تا بدون آن که دستی بر مسح‌شدۀ خدا بلند کند، به تخت پادشاهی برسد. دوم سموئیل ۱:۲-۵:۵ مراحل حکمرانی و تسلط داوود بر یهودا و سپس بر سراسر خاک اسرائیل را توضیح می‌دهد. گر چه استیلای او بر یهودا به آرامی پیش رفت؛ اما برای تسلط بر کل اسرائیل، خون‌های زیادی ریخته شدند. با این وجود، تمامی روایات با دقت کامل به این نکته اشاره دارند که داوود در مرگ اَبنیر (ژنرال سپاه شائول)، ایشبوشِت پسر شائول و مرگ شائول و یوناتان هیچ تقصیری نداشت.
دوم سموئیل ۵-۱۰ پادشاهی داوود بر یک اسرائیل متحد و همچنین تبادلات سیاسی و الهیاتی را شرح می‌دهد که از طریق آنها تخت پادشاهی داوود بنا گردید. دوم سموئیل ۵-۶ تسخیر یک شهر بزرگ و مهم، شکست جانانۀ فلسطینی‌ها (دشمن اصلی قوم اسرائیل که شائول نتوانست مردم را از دست آنان نجات دهد)، و انتقال صندوق عهد خدا به این پایتخت تازه تأسیس را بازگو می‌کند. دوم سموئیل ۷ وعدۀ بسیار مهمی را ثبت می‌کند که خدا به داوود داد (پیش‌گویی ادامۀ نسل او)؛ خدا پیشنهاد داوود برای ساخت یک معبد (در عبری خانه) را نپذیرفت و به او وعده داد نسلی از او به وجود خواهد آمد که تا ابد تداوم خواهد یافت. این وعده نشانگر تداوم و تصریح وعدۀ الهی مبنی‌بر برکت است که به پدران قوم داده شده بود و امید قوم به یک مسیحا که در نهایت در شخص مسیح محقق می‌شود (ر.ک یادداشت‌هایی در باب دوم سموئیل ۴:۷-۱۷). دوم سموئیل ۸-۱۰ خلاصه‌ای از دستاوردهای داوود است، از جمله پیروزی‌های او، وفای او به عهدش با یوناتان مبنی‌بر این که به ایشبوشِت رحم خواهد کرد.
وعده‌ای که در دوم سموئیل ۷ به داوود داده شد، ثابت می‌کند تمام اهداف خدا برای خاندان داوود قطعی هستند. اما به هیچ وجه بدان معنا نیست که اگر داوود و یا نسل‌های بعدی او گناه کنند، مزایای موقتی جایگاه برتر خود را از دست نخواهند داد. دوم سموئیل ۱۱-۲۰ هرج و مرج داخلی و سیاسی را به تصویر می‌کشد که پس از گناه زنا و قتل توسط داوود اتفاق افتاد (دوم سموئیل ۱:۱۱-۲۷). در دوم سموئیل ۱:۱۲-۳۱ داوود پس از ملاقات ناتان به‌راستی توبه کرد و خدا هم بلافاصله او را بخشید، اما گناه او پیامدهایی داشت. داوود دیگر توان اِعمال قدرت نداشت و ضعیف شده بود (شاید به‌خاطر احساس گناه) و از آن پس شاهد تکرار گناه خودش در زندگی پسرانش بود (ر.ک یادداشت‌هایی در باب دوم سموئیل ۲۱:۱۳). داوود تا وقتی دو شورش، یکی توسط اَبشالوم و دیگری توسط شِبَع پسر بِکری را تجربه نکرد، نتوانست به تعادل برسد و حکومت را در دست بگیرد.
دوم سموئیل ۲۱-۲۴ که با هم، به نوعی خاتمه را تشکیل می‌دهند، پایانی موضوعی را برای کتاب سموئیل فراهم می‌کنند. این فصل‌ها مجموعه حوادثی را گزارش می‌دهند که در مقاطع مختلف زندگی داوود اتفاق افتادند. در مرکز این فصل‌ها دو شعر از داوود به چشم می‌خورند که به دلایل برکت داوود اشاره دارند؛ خداوند (۱) نجات‌دهنده بود و (۲) عهدی جاودانه با او بست (دوم سموئیل ۵:۲۳). دو لیست از قهرمانان داوودی؛ یعنی عوامل انسانی موفقیت او، چهارچوب این هستۀ مرکزی را تشکیل می‌دهند. در نهایت این اشعار و لیست افراد به هم ربط داده می‌شوند و دو گزارش را تشکیل می‌دهند: شفاعت داوود و این که چگونه قوم اسرائیل را از داوری خدا به‌خاطر گناه شائول و خودش نجات داد. این فصل‌ها تصاویر روشنی از امید قوم اسرائیل به خاندان داوود را به خواننده‌های اصلی نشان می‌دهند، گر چه داوود و پسرانش دردسرهای زیادی برای قوم خدا به بار آوردند.
مروری بر کتاب دوم سموئیل
مسیح در اول و دوم سموئیل
مسیح در مقابل نمونه‌های فراوان رهبران گناهکار اسرائیل که در این دو کتاب ذکر شده‌اند، ایستاده است. به‌علاوه، عیسی وارث پادشاهی تخت داوود است و داوود به سرعت پیش می‌رود و کار مسیح را پیش‌بینی می‌کند. هم داوود و هم عیسی تأییدیه نبوی را داشتند؛ داوود، توسط سموئیل (اول سموئیل ۲۰:۳؛ ۱۳:۱۶) و عیسی، توسط یحیای تعمیددهنده (متی ۵:۱۴؛ یوحنا ۲۹:۱-۳۱؛ ۳۱:۵-۳۵). روح خداوند بر هر دوی آنها نازل گردید (اول سموئیل ۱۳:۱۶؛ مرقس ۹:۱-۱۱)؛ هر دو کارهای بزرگی انجام دادند (اول سموئیل ۱:۱۷-۵۸؛ متی ۴:۱۱-۵)؛ هر دو وارد جنگی مقدس شدند (اول سموئیل ۱:۱۷-۵۸؛ کولسیان ۲۰:۱)؛ پادشاهان حسود آنها را انکار کردند (اول سموئیل ۹:۱۸؛ متی ۱۶:۲)؛ به آنها هشدار داده شد که برای نجات جانشان فرار کنند (اول سموئیل ۱:۲۰-۴۲؛ متی ۱۳:۲-۱۵)؛ قوم خودشان، بدون دلیل، آنها را نپذیرفتند (اول سموئیل ۱۲:۲۳؛ یوحنا ۱۵:۱۹)؛ هر دو در تبعید یاد گرفتند به خدا اعتماد کنند. هر دو برای قوم خدا طلب شفاعت کردند (دوم سموئیل ۲۱ و ۲۴؛ یوحنا ۱۷)؛ هر دو توسط خدا، تعالی یافتند (دوم سموئیل ۱:۲۳-۸؛ اشعیا ۱۳:۵۲؛ فیلیپیان ۹:۲). به همین جهات، زندگی داوود نشان‌دهندۀ دستاوردهای پسرش، مسیح بود.
