تکامل تدریجی چیست؟
تکامل تدریجی چیست؟
تکامل تدریجی در زمینههای مختلف، معانی متفاوتی دارد. اما وقتی بیشتر مردم میپرسند «تکامل تدریجی چیست؟»، به طور خاص منظورشان نظریۀ زیستشناسی است که بر اساس آن تمام گونههای مختلف حیات بر روی زمین با گذشت زمان از یک جد مشترک و از طریق فرآیند طبیعی و هدایتنشده به وجود آمده و رشد یافتهاند. نشریۀ نشنال جئوگرافیک[1] میگوید: «تکامل تدریجی شکل خلاصهشدۀ عبارت “نظریۀ تکامل تدریجی به واسطۀ انتخاب طبیعی” است. در قرن نوزدهم این ایده توسط چارلز داروین و آلفرد راسل مطرح گردید.» یک میکروبیولوژیست به نام مایکل بِهه[2] بیان میکند: «تکامل تدریجی واژۀ انعطافپذیری است. ممکن است منظور کسی از آن، چیزی بهسادگیِ تغییر در گذر زمان باشد یا به نظر فرد دیگری، نَسَب تمام اَشکال حیات از یک جد مشترک ریشه گرفته باشند که ساختار آن مشخص نیست. با این وجود، تکامل تدریجی به معنای کامل زیستشناسی خود، یعنی فرآیندی که از یک مادۀ بیجان، حیات به وجود میآید و سپس به طور کاملا طبیعی رشد میکند. منظور داروین دقیقا همین بود و در جامعۀ علمی نیز به همین معنا به کار میرود.»
نظریۀ تکامل تدریجی بیان میکند هر موجود زندهای روی کرۀ زمین، چه انسان، چه حیوان، چه گیاه یا میکروب، در نهایت از یک جد مشترک، یعنی یک موجود میکروسکوپی[3] نسبتا ساده نشأت گرفته است. بر مبنای این نظریه، رشد تکسلولیها و تبدیل آنها به گونههای مختلف امروزی در طول میلیاردها سال اتفاق افتاده است؛ تغییرات مختلف آنها نیز بهتدریج در گذر زمان کاملا از طریق فرآیندهای طبیعی و پنهان مانند جهش تصادفی، انتخاب طبیعی و تغییر ژنتیکی اتفاق افتاده است. همانطور که دانشنامۀ بریتانیکا توضیح میدهد:
«تنوع کمابیش نامحدود حیات، نتیجۀ فرآیند تکامل تدریجی است. تمام موجودات زنده از طریق یک جد مشترک مرتبط هستند… تمام گیاهان و جانوران از موجودات میکروسکوپی باکتریمانندی ریشه میگیرند که به 3 میلیارد سال پیش برمیگردند.»
در ادامه بیان میکند:
«تکامل تدریجی را میتوان فرآیندی دو مرحلهای در نظر گرفت. ابتدا تغییرات ژنتیکی موروثی اتفاق میافتند؛ سپس از میان آن گونههای ژنتیکی که به طور موثر به نسل بعدی منتقل میشوند، گزینش صورت میگیرد. تغییرات موروثی نیز مستلزم دو ساختار هستند: جهش غریزی یک گونه به گونۀ دیگر و فرآیند جنسی که این گونهها را به هم پیوند میدهد… گونههایی که از طریق فرآیند جهش و بازترکیب ایجاد میشوند به یک اندازه و به طور برابر از یک نسل به نسل بعدی منتقل نمیشوند. ممکن است بعضی از آنها بیشتر ظاهر شوند، زیرا برای آن موجود زنده مطلوبتر هستند؛ تکرار مابقی را حوادث تصادفی تعیین میکنند که “رانش ژنتیکی”[4] نامیده میشود.»
توجه داشته باشید که تمام این فرآیندها طبیعی، هدایتنشده و برنامهریزینشده هستند. جهشها خودبهخود رخ میدهند. انتخاب طبیعی تنها بقای جهشهایی است که در محیطی خاص بهترین عملکرد را داشته باشند. رانش ژنتیکی به معنای «حوادث شانسی یا تصادفی» است. بنابراین نظریۀ تکامل تدریجی در اصل تلاش برای توضیح تمام حیات بدون هیچ اشارهای به آفریننده یا در حقیقت مداخلۀ هر گونه هوش، هدف یا ارادهای در این فرایند است.
تکامل تدریجی چیست؟
ساختارهای اصلی تکامل تدریجی
نظریۀ تکامل تدریجی متکی بر 3 ساختار اصلی است که توضیح میدهند موجودات زنده چگونه از یک جد مشترک میکروبی به انواع موجودات روی زمین تغییر یافتهاند:
- جهش تصادفی یا رندوم: جهش یک ایراد ژنتیکی است. جهش در طی فرآیند نسخهبرداری دی.ان.اِی در درون سلولهای یک موجود زنده اتفاق میافتد. چنین اشتباهاتی میتوانند سبب شوند بدنِ موجود زنده، رشد متفاوتی از والدین خود داشته باشد. جهشها تقریبا همیشه برای موجود زنده مضر هستند و بهندرت در یک محیط خاص مزایای برنامهریزینشده دارند. امروزه مفهوم جهش، تبدیل به یک نیروی محرکه برای نظریۀ تکامل تدریجی شده است. زیرا این، تنها یکی از 3 ساختاری است که میتواند اطلاعات جدیدی به وجود آورد. دو ساختار دیگر فقط میتوانند اطلاعات موجود را حفظ یا حذف کنند.
- انتخاب طبیعی: این انتخاب بهسادگی شرح میدهد برخی از ویژگیها در یک محیط خاص باعث میشوند یک موجود زنده نسبت به رقیبهای خود از مزایای بقا و تولید مثل بهتری برخوردار باشد. یک مثال ساده بزنیم: در یک محیط برفی، یک جهش باعث میشود موی یک حیوان، به جای تیره، سفید شود و همین احتمالا یک نتیجۀ تصادفی به بار میآورد؛ اینکه میتواند از چشم شکارچیان پنهان شود، عمر طولانیتری داشته باشد و تولید مثل بیشتری کند. با گذشت زمان، شاید تعداد سفیدموها افزایش یابد و حتی در نهایت جایگزین رقیبهای تیرهموی خود شود (همان جهش ممکن است در یک مرتع یا علفزار سبز باعث شود این گونهها آسانتر به دام شکارچیان بیفتند و در آن صورت گونۀ سفیدمو سریعتر از بین میرود). بنابراین «انتخاب» در اینجا یک انتخاب آگاهانه نیست، بلکه شانس بقا یا تولید مثل در یک محیط خاص است. این ساختار بهخوبی شرح میدهد که چرا برخی از ویژگیهای خاص در مکانهای خاصی دیده میشوند، اما توضیح نمیدهد که این ویژگی در ابتدا چگونه بروز میکند. انتخاب طبیعی فقط میتواند یک ویژگی را حفظ یا حذف کند، اما نمیتواند آن را به وجود بیاورد.
- رانش ژنتیکی: این عبارت سناریویی را شرح میدهد که در آن با گذشت زمان، یک ویژگی ژنتیکی سرکوب یا در جمعیت خاصی ایجاد میشود، بدون آنکه مزایای مشخصی در بقا یا تولید مثل داشته باشد. تولید مثل بیش از حد یک موجود زنده و در نتیجه افزایش تعداد آن یا جایگزینی گونهای دیگر، کاملا تصادفی است. به جای «بقای مناسبترینها» (یعنی انتخاب طبیعی)، ممکن است کسی رانش ژنتیکی را با بدسلیقگی به عنوان «کامروایی خوششانسها» تعبیر کند. سنجابها در یک منطقۀ خاص معمولا موهای قرمز مایل به قهوهای داشتند و اکنون بیشتر آنها خاکستری هستند. رنگ آنها مزیت خاصی محسوب نمیشود، اما با گذشت زمان، خاکستریها به طور اتفاقی، نسلی با طول عمری بیشتر داشتند. این رانش ژنتیکی است.
تکامل تدریجی چیست؟
تکامل تدریجی و کتاب مقدس: خدا آفریننده است
این ایده که موجودات زنده با گذشت زمان تغییر میکنند، کاملا مبتنی بر کتاب مقدس است. مسیحیان معتقدند جهشهای ژنتیکی اتفاق میافتند و بعضی از ویژگیها، امکان بقا و تولید مثل بیشتری را برای برخی از موجودات زنده نسبت به سایرین فراهم میسازند. این حقایق قابل اثبات، کاملا با این گفتۀ کتاب مقدس که انواع خاص موجودات آفریده شدند تا بر حسب گونۀ خود تولید مثل کنند، مطابقت دارد (پیدایش 11:1-12 و 21 و 24-25).
این ایده که ما صرفا از آخرین نسلهای یک زنجیرۀ کور زایش و مرگ هستیم که بدان وسیله تمام موجودات زنده از یک جد مشترک میکروبی به وجود آمدهاند، فراتر از حد تصور است. این ایده که تمام اینها تصادفی و بدون اشاره به خدا اتفاق افتاده باشند، بهصراحت در تضاد کامل با تمام گفتههای کتاب مقدس است. بهعلاوه پیدایش 1-2 آشکارا تعلیم میدهد که خدا گروههای مختلف موجودات را جداگانه و منحصربهفرد آفرید و متون بیشماری این موضوع را تایید میکنند.
به یک مثال توجه کنید: «تویی تنها خداوند. تویی که فلک و فلکالافلاک را با تمامی لشکرشان، و زمین را با هرآنچه بر آن است، و دریاها را با هرآنچه در آنهاست، ساختهای. تویی که به همۀ آنها حیات میبخشی، و لشکریان آسمان پرستِشَت میکنند» (نِحِمیا 6:9).
خدا همه چیز را آفرید و به هر موجودی در آسمان، زمین و یا اعماق دریا زندگی بخشید. اگر تنوع حیات در دوران نِحِمیا فقط حاصل تصادف کورکورانه یا محیطهای غیرقابل پیشبینی بودند، پس چنین چیزی اصلا معنا نداشت.
تکامل تدریجی و کتاب مقدس: انسان یک خلقت مجزا
بهعلاوه، کتاب مقدس بشر را مخلوقی خاص و منحصربهفرد میداند که خدا متمایز از تمام حیوانات آفرید. «آنگاه یهوه خدا آدم را از خاک زمین بسرشت و در بینی او نَفَسِ حیات دمید و آدم موجودی زنده شد» (پیدایش 7:2).
کتب مقدس پیوسته این واقعیت را تکرار میکنند که خدا بشر را از خاک و نَفَس خدا به صورت ماوراءالطبیعه آفرید. از آنجایی که مردم با این موضوع چندان آشنا نیستند، چند مثال میآوریم:
«اگر دل خود را بر آن نهد که روح و نَفَس خویش را نزد خود بازگیرد، تمامی بشر با هم هلاک خواهند شد و آدمی به خاک باز خواهد گشت» (ایوب 14:34-15).
«اما چون روی خود را میپوشانی، پریشان میگردند؛ و چون روح ایشان را قبض میکنی، میمیرند و به خاک بازمیگردند!» (مزمور 29:104).
«و خاک به زمینی که بر آن بود بازگردد، و روح نزد خدایی که آن را بخشید، رجعت کند» (جامعه 7:12).
«با عرق جبین نان خواهی خورد، تا آن هنگام که به خاک بازگردی که از آن گرفته شدی؛ چراکه تو خاک هستی و به خاک باز خواهی گشت» (پیدایش 19:3).
«تمنا اینکه به یاد آری که مرا از گِل سِرشتی؛ آیا اکنون مرا به خاک برمیگردانی؟» (ایوب 9:10).
«همه به یک جا میروند: همه از خاکند و همه به خاک بازمیگردند» (جامعه 20:3).
«خداوندگارا، مسکن ما تو بودهای، نسل اندر نسل. پیش از آنکه کوهها زاده شوند، یا تو زمین و جهان را به وجود آوری، از ازل تا به ابد تو خدایی. انسان را به خاک بازمیگردانی و میگویی: “ای بنی آدم، بازگردید!”» (مزمور 1:90-3).
بنابراین بشر خلقتی مجزاست. خدا انسانها را جدایِ از سایر موجودات آفرید. تبار ما از نسل پروتئین-باکتری نیست، بلکه از خاک و نَفَس دمیدۀ خداست.
نتیجهگیری
به همین دلایل، نظریۀ تاریخی منشا و رشد حیات بر روی زمین که تکامل تدریجی نامیده میشود، مبتنی بر کتاب مقدس نمیباشد. اما حقایق قابل مشاهده دربارۀ سازگاری و تغییر در میان گروههای خاص موجودات، هم بر اساس کتاب مقدس هستند و هم حقیقت دارند! با این وجود، نظریۀ نسل مشترک تمام موجودات زنده از یک جد تکسلولی با فرآیندی مادی و هدایتنشده، کتابمقدسی نیست و مسیحیان نباید آن را بپذیرند.
تکامل تدریجی چیست؟
نویسنده: لوک وِین
[1] National Geographic
[2] Michael Behe
[3] Microorganism
[4] Genetic Drift
