مروری بر کتاب عاموس
مروری بر کتاب عاموس
نویسنده: عاموس نبی
هدف: نشان دادن شدت داوری الهی به خاطر بی‌وفایی و پیمان‌شکنی قوم خدا در اسرائیل و یهودا و اعلام امید به بازسازی بزرگ، پس از ویرانی و تبعید.
تاریخ نگارش: 760-750 ق.م
حقایق کلیدی
- درست همان‌طوری که اقوام غیریهود به خاطر شرارتشان داوری می‌شوند، اسرائیل و یهودا نیز به خاطر گناهانشان با حمله و هجوم آشوری‌ها داوری خواهند شد.
- ادعای خدا علیه اسرائیل انکارناپذیر بود و باعث دردسرهای بسیاری برای اسرائیل چه در طبیعت و چه در جنگ بود.
- تصورات عاموس از آینده تایید می‌کردند که سامره توسط تهاجم آشور نابود خواهد شد.
- گرچه اسرائیل و یهودا همراه با سایر اقوام داوری می‌شوند، اما پس از تبعید، بر همسایگان غیریهودی خود برتری خواهند یافت.
نویسنده
عاموس اهل تِقوعَ (عاموس 1:1)، روستایی در ده‌مایلی جنوب اورشلیم و شش‌مایلی بِیت‌لِحِم در یهودا بود. او چوپان (عاموس 1:1)، گله‌دار (ر.ک یادداشت‌هایی در باب عاموس 14:7) و پرورش‌دهندۀ انجیر (عاموس 14:7) بود. با آنکه روستایی بود، اما اطلاعات زیادی دربارۀ تاریخ بین‌الملل داشت (عاموس 3:1-3:2)، با شریعت خدا و تاریخ قوم عهد نیز آشنایی کامل داشت. او برای نبوت درس نخوانده بود (عاموس 14:7)، اما خداوند مقرر کرد او نبی باشد. عاموس ابتدا خطاب به پادشاهی شمال صحبت کرد (عاموس 15:7) و همچنین گناهان یهودا را به آنها گوشزد نمود (عاموس 4:2-5؛ 11:9).
مروری بر کتاب عاموس
زمان و مکان نگارش
بر طبق عاموس 1:1، او در دوران سلطنت عُزّیا، پادشاه یهودا (792-740 ق.م) و یِرُبعام دوم، پادشاه اسرائیل (793-753 ق.م) نبوت کرده است. عاموس اگر نه همه، اما بیشتر پیشگویی‌های این کتاب را در پادشاهی شمالی ایراد نموده است و قطعا بخشی از خدمات نبوتی خویش را در بیت‌ئیل انجام داده است (عاموس 10:7-17). بیشتر مفسران از توصیف او از اوضاع اسرائیل به این نتیجه می‌رسند که این پیشگویی‌ها در دهۀ رونق بزرگ در زمان سلطنت یِرُبعام دوم (760-750 ق.م) بیان شده است. در دوران سلطنت یِرُبعام، بین اسرائیل و یهودا صلح برقرار گردید و پادشاه طبق پیشگویی یونس پسر آمیتای مرزهای اسرائیل را بازسازی کرده بود (دوم پادشاهان 25:14).
پادشاهی شمالی در اوج رونق و شکوفایی اقتصادی و سیاسی بود و از امنیت کاذبی برخودار بود که در اثر ضعف بابل، مصر و به‌خصوص آشور حاصل شده بود، زیرا این کشورها پس از مرگ ادد_نیراری سوم[1] (805-783 ق.م) دچار افول موقتی شده بودند. اسرائیل حدود 40 سال از طرف آشوری‌ها تهدید جدی نشد. به احتمال زیاد در همین دوران بود که عاموس رسالت نبوتی خود را انجام می‌داد.
مخاطبین اصلی
عاموس در پادشاهی اسرائیل خدمت می‌کرد. در آن زمان بسیاری از اسرائیلی‌ها تمام آیین و مناسک شریعت را به جا می‌آوردند و حتی از آن فراتر می‌رفتند (عاموس 4:4-5). پس پرستش واقعی خدا را با بت‌پرستی درهم آمیختند (عاموس 26:5، دوم پادشاهان 14:17-17) و همین منجر به خشونت‌ها و بی‌عدالتی‌های فراوانی شد (عاموس 6:2-8؛ 1:4). گرچه خداوند قبلا از طریق گرسنگی، تشنگی، آفات، هجوم ملخ‌ها، طاعون و شکست سپاهیان به اسرائیل هشدار داده بود، اما قومش منکر دخالت خدا در این حوادث بودند و توبه نکردند (عاموس 6:4-11).
مروری بر کتاب عاموس
اهداف و ویژگی‌ها
عاموس، بت‌پرستی و بی‌عدالتی اجتماعی اسرائیل را به‌شدت به چالش کشید و اعلام نمود عبادت و پرستش التقاطی، انکار بنیادی‌ترین حقایق خداست. خداوند به‌تنهایی بر هرچه خلق کرده است، حاکم می‌باشد (عاموس 13:4؛ 8:5؛ 5:9-6)؛ او یگانه خدای حقیقی تمامی ملت‌هاست. بدین ترتیب، او قادر است قومی را علیه قوم دیگر برانگیزاند (عاموس 3:1-3:2) و قوم عهد خود را از طریق حملات سایر اقوام داوری کند (عاموس 14:6). با وجود تمامی اینها، او خدایی مهربان است که برای قومش خواهان زندگی است، نه مرگ (عاموس 4:5).
عاموس نشان داد چون اسرائیل حتی پس از داوری توبه نکرد (عاموس 6:4-11)، خداوند با شدت بیشتری آنها را داوری خواهد کرد که به ویرانی کامل اسرائیل و تبعید قوم انجامید (عاموس 12:4-20:5). مدتی پس از پیشگویی عاموس در مورد سقوط اسرائیل به دست امپراتوری آشور، پیشگویی‌های او شروع به تحقق یافتن کردند. آشوریان در زمان تِغلَت‌فِلاِسِر سوم (745-727 ق.م) به قدرت زیادی رسیدند و قلمرو خود را تا شمال و غرب گسترش دادند. یهودا نیز خیلی زود به تصرف آشوریان درآمد. سوریه که بین اسرائیل و آشور واقع شده بود، جزء امپراتوری آشور شد (دوم پادشاهان 7:16-9).
پسر تِغلَت‌فِلاِسِر سوم، شَلمَناِسِر جانشین او شد (727-722 ق.م)؛ شَلمَناِسِر برای گسترش بخش‌های غربی کشور به سیاست‌های پدرش ادامه داد و هوشع آخرین پادشاه شمال را مجبور کرد دست‌نشاندۀ او شود، او به‌اشتباه به مصر و کمک او اعتماد کرد و عصیان نمود (دوم پادشاهان 3:17 و 4:17)؛ در نتیجه شَلمَناِسِر پنجم، سامره را محاصره کرد و در سال 722 ق.م پایتخت اسرائیل به دست سَرگُن دوم، جانشین او افتاد (دوم پادشاهان 5:17-6).
خداوند کسانی را که دوست دارد، تنبیه می‌کند و داوری او نشانۀ تعهدش به قوم خود می‌باشد. از این رو عاموس تصریح نمود، خدا وعده می‌دهد هرگز قومش را ترک نخواهد کرد و اعلام کرد پس از تبعید، «خیمۀ فروافتادۀ داوود» (عاموس 11:9) از نو بنا خواهد شد، تبار سلطنتی داوود بر تمام ملت‌ها پیروز خواهد گردید (عاموس 12:9) و قوم خدا بی‌اندازه برکت خواهند یافت (عاموس 13:9-15).
مروری بر کتاب عاموس
مسیح در عاموس
پیشگویی‌های عاموس به سه شکل در مسیح آشکار می‌شوند:
1) مضمون اصلی کتاب عاموس یعنی داوری بر قوم‌ها و قوم بی‌وفای اسرائیل و یهودا، پیش‌آگاهی از داوری است که در مسیح محقق می‌شود. عهد جدید تعلیم می‌دهد مسیح تمام کسانی که علیه خدا باشند را داوری خواهد کرد (یوحنا 21:5-27؛ رومیان 12:2-16)، از جمله قوم عهد خدا (عبرانیان 26:10-30؛ اول پطرس 17:4؛ مکاشفه 4:2-5 و 14-16 و 20-23؛ 1:3-3 و 15-19). مسیح در نهایت مضمون داوری را در عاموس محقق می‌سازد.
2) عاموس 11:9-15 از وعدۀ بازسازی اسرائیل و یهودا در دوران پساتبعید صحبت می‌کند. او بر اساس الگوی موسی (لاویان 1:26-46؛ تثنیه 15:4-31؛ 1:28-68)، اعلام نمود برکات عظیمی در دوران پساتبعید نصیب قوم خدا خواهد شد. پس از شکست کسانی که در سال 539 ق.م به سرزمین موعود بازگشتند، تحقق این پیشگویی‌ها آغاز گردید. عهد جدید توضیح می‌دهد اولین پیشگویی‌ها ابتدا با عطای روح‌القدس به عنوان پیش‌پرداخت برای میراث ایمانداران در آمدن مسیح (افسسیان 14:1) تحقق یافتند و در نهایت با بازگشت مسیح در آسمان‌ها و زمین جدید محقق خواهند شد (مکاشفه 1:21).
3) عاموس از نوسازی «خیمۀ فروافتادۀ داوود» (خاندان سلطنتی داوود) سخن می‌گوید (عاموس 11:9). این پیشگویی نشان می‌دهد پسری از خاندان داوود مدتی پس از تبعید، قوم خدا را هدایت نمود تا بر تمامی اقوام پیروز شوند (عاموس 12:9) و امنیت جاودانی آنها را تضمین کرد (عاموس 15:9). این پیشگویی توسط عیسی، آخرین پسر سلطنتی داوود، محقق می‌شود (متی 1:1؛ لوقا 32:1-33؛ مکاشفه 16:22). عیسی با رستاخیز و عروج خود بر تخت خاندان داوود رسید (اعمال 25:2-36). او اینک سلطنت می‌کند و از طریق انجیل به جنگی مقدس علیه ملت‌ها می‌رود (اعمال 13:15-19؛ اول قرنتیان 23:15-25). در نهایت، او تمام دشمنانش را شکست خواهد داد و پادشاهی که از قبل آغاز شده بود را به کمال خواهد رساند و وقتی بازگردد، به این پادشاهی الهی ادامه خواهد داد (اعمال 34:2-36؛ مکاشفه 11:19-21؛ 1:21-5:22).
مروری بر کتاب عاموس
[1] III. Adad-nirari
