۱۰ دلیل که عهد قدیم برای مسیحیان مهم است
این مقاله را گوش کنید
اگر مسیحیان بخشی از عهد جدید هستند، چرا ما باید به دنبال درک و به کار بردن عهد قدیم باشیم؟
من ۱۰ دلیل میآورم که چرا کلمهٔ (قدیم) در عبارت عهد قدیم نباید برای مسیحیان بیاهمیت یا بیمعنی باشد.
۱. عهد قدیم تنها کتاب مقدسِ عیسی بود و سه چهارم (۷۵ درصد) کتاب مقدس ما را تشکیل میدهد.
عهد قدیم برای خدا مهم است و آن را در یک کتاب به ما داده است. در حقیقت، این اولین مکاشفهٔ خاص وی بود که بنیانی را برای تحقق آنچه در عیسی در عهد جدید مییابیم، ایجاد کرد.
عهد قدیم تنها کتاب مقدسِ عیسی و کلیسای اولیه بود (به عنوان مثال، متی ۱۷:۵؛ لوقا ۴۴:۲۴؛ اعمال ۱۴:۲۴؛ دوم تیموتائوس ۱۵:۳) و این یک بخش عمده از کتاب مقدس ما است.
۲. عهد قدیم اساسا بر درک ما از آموزههای اصلی کتابمقدسی تاثیر میگذارد.
با پایانِ تورات (پیدایش تا تثنیه)، کتاب مقدس دربارهٔ هر پنج عهدِ اصلی (عهد آدم و نوح، ابراهیم، موسی، داوود و عهد جدید) که ساختار اصلی کتاب مقدس را شکل میدهند، صحبت میکند. بقیۀ عهد قدیم سپس با جزئیات بر روی این تصویر بنا میشود. بر این اساس، روایت عهد قدیم، انتظار پادشاهی بهتر، مردمی مبارک و سرزمینی وسیعتر را پیشبینی میکند. عهد قدیم مسئلهای را ایجاد میکند و وعدههایی را که عهد جدید به آنها پاسخ میدهد و تکمیل میکند را شامل میشود. ما برای درک کامل کار خدا در تاریخ، به عهد قدیم نیاز داریم.
بهعلاوه، برخی از آموزههای کتاب مقدس فقط از طریق عهد قدیم درک میشوند. به عنوان مثال، آیا عبارتی جهانبینانهتر از پیدایش ۱:۱-۳:۲ وجود دارد؟ برای درک درست از مکان مقدس و معبد به غیر از عهد قدیم کجا میتوانیم برویم؟ آیا اظهار صریحتری از غیر قابل مقایسه بودن یهوه در اشعیا ۴۰، یا بیان موجزتری از کفارۀ نیابتی از اشعیا ۵۳ وجود دارد؟ به کجا باید مراجعه کنیم تا بدانیم منظور پولس از “مزامیر، سرودها و نغمههای روحانی” چیست (افسسیان ۱۹:۵؛ کولسیان ۱۶:۳)؟
سرانجام، جهانبینی و تعالیم عهد جدید بر اساس چهارچوبی است که در عهد قدیم ارائه شده است. در عهد جدید به معنای واقعی صدها نقل قول، اشاره و انعکاس وجود دارد که فارغ از اشباع شدن در کتاب مقدسِ عیسی، هیچ یک از آنها را کاملا درک نخواهیم کرد.
۱۰ دلیل که عهد قدیم برای مسیحیان مهم است
۳. ما در هر دو عهد یک خدا را ملاقات میکنیم.
توجه داشته باشید که چگونه کتاب عبرانیان آغاز میشود: «در گذشته، خدا بارها و از راههای گوناگون بهواسطۀ پیامبران با پدران ما سخن گفت، اما در این ایام آخر بهواسطۀ پسر خود با ما سخن گفته است» (عبرانیان ۱:۱-۲). همان خدایی که از طریق انبیاء عهد قدیم صحبت کرد، اینک از طریق عیسی صحبت میکند.
اکنون، ممکن است بپرسید: «اما آیا خدای عهد قدیم یک خدای خشمگین و تحمیلی نیست، در حالی که خدای عهد جدید دربارهٔ فیض و آزادی است»؟ بیایید برخی از متنها را ابتدا از عهد قدیم و سپس از عهد جدید مورد بررسی قرار دهیم.
شاید اصلیترین گفتهٔ عهد قدیم در مورد شخصیت و عملکرد یهوه، خروج ۶:۳۴ باشد: «خداوند، خداوند، خدای رحیم و فیاض، دیرخشم، آکنده از محبت و وفا»، سپس عهد قدیم بارها این حقیقت را بار دیگر اثبات میکند تا روشن کند که چرا خدا همچنان مردمِ مُتمرِد و سرکش را عفو و حفظ میکند:
«اما خداوند به آنها مهربانی کرد و به آنها رحم داشت و بهخاطر عهد و پیمانی که با ابراهیم، اسحاق و یعقوب بسته بود به طرف آنها برگشت و آنها را نابود نکرد و تا کنون آنها را از حضور خود دور نکرد» (دوم پادشاهان ۱۳:۲۳).
زیرا اگر نزد خداوند بازگشت کنید، برادران و فرزندانتان در نظر آنان که ایشان را به اسیری بردهاند التفات خواهند یافت، و به این سرزمین باز خواهند گشت. «زیرا خداوند، خدای تو، فیاض و رحیم است و اگر نزد او بازگشت کنید، روی خود را از تو بر نخواهد گردانید» (دوم تواریخ ۹:۳۰).
«سالهای بسیار با ایشان مدارا کردی و به روح خویش بهواسطۀ انبیای خود بدیشان هشدار دادی، اما گوش فرا ندادند، پس آنان را به دست قومهای ممالک تسلیم نمودی. اما به رحمت عظیمت ایشان را بهکل نابود نکردی و وانگذاشتی، زیرا خدایی فیاض و رحیمی» (نحمیا ۳۰:۹-۳۱).
بنابراین لطف خدا، عهد قدیم را پر میکند، درست مانند عهد جدید.
بهعلاوه، در عهد جدید، عیسی بیش از دیگران در مورد جهنم صحبت میکند. وی اعلام کرد، «از کسانی که بدن را میکُشند اما نمیتوانند روح را بکُشند نترسید، بلکه از کسی که میتواند هم روح و هم جسم را در جهنم هلاک کند، بترسید» (متی ۲۸:۱۰). به همین ترتیب، «هر کس سبب شود یکی از این کوچکان که به من ایمان دارند لغزش خورَد، او را بهتر آن میبود که سنگ آسیابی بزرگ به گردنش بسته، در اعماق دریا غرق شود» (۶:۱۸). پولس، با استناد به تثنیه ۳۵:۳۲، ادعا میکند: «عزیزان، هرگز انتقام خود را نگیرید، بلکه آن را به غضب خدا بسپارید، زیرا نوشته شده است: خداوند میگوید: انتقام از من است، من هستم که سزا خواهم داد» (رومیان ۱۹:۱۲). و نویسندۀ عبرانیان مینویسد:
«زیرا اگر ما پس از بهرهمندی از شناخت حقیقت، عمدا به گناه کردن ادامه دهیم، دیگر هیچ قربانی برای گناهان باقی نخواهد ماند، بلکه انتظار هولناک مجازات و آتشی مهیب است که دشمنان خدا را فرو خواهد بلعید» (عبرانیان ۲۶:۱۰-۲۷). بنابراین خدا در عهد جدید به همان اندازه خشمگین است که در عهد قدیم است.
در اعمال ۴۲:۱۰-۴۳ پطرس ادعا میکند: «و خدا به ما امر کرد که به مردم موعظه کنیم و شهادت دهیم که عیسی همان کسی است که از طرف خدا تعیین و برگزیده شده است تا داور زندگان و مردگان باشد. همۀ انبیاء عهد قدیم برای او شهادت میدهند که هر کس به او ایمان بیاورد، به نام او آمرزش گناهان خواهد یافت». در اینجا رسولِ عهد جدید (پطرس)، خود را اعلامکنندهٔ عیسی به عنوان داور معرفی میکند؛ در حالی که میگوید انبیای عهد قدیم عیسی را به عنوان وسیلۀ بخشش اعلام کردهاند.
مطمئنا همانطور که اظهارات بیشماری از خشم عادلِ یهوه در عهد قدیم وجود دارد، اظهارات بیشماری نیز از رحمت موجود در خون عیسی در عهد جدید وجود دارد. آنچه مهم است، این است که ما در عهد قدیم همان خدایی را میبینیم که در عهد جدید تشخیص میدهیم. در سراسر کتاب مقدس ما با خدایی روبهرو میشویم که به وعدههای خود مبنیبر برکت و لعنت وفادار است. او گناه و توبه را جدی میگیرد و ما نیز باید این کار را انجام دهیم.
۱۰ دلیل که عهد قدیم برای مسیحیان مهم است
۴. عهد قدیم همین “خبر خوش/انجیل” را که ما از آن لذت میبریم، اعلام میکند.
انجیل خبر خوشی است که خدا از طریق عیسای آسمانی، مصلوب و مسیحِ قیامکرده بر همه سلطنت میکند و گناهکارانِ را نجات میدهد. پولس اظهار داشت که کتاب مقدس، پیشبینی میکند که خداوند غیر یهودیان را با ایمان پارسا خواهد کرد، پیشاپیش به ابراهیم بشارت داد و گفت: «بهواسطۀ تو همۀ قومها برکت خواهند یافت» (غلاطیان ۸:۳). ابراهیم قبلا از پیام نجاتِ جهانی که اکنون از آن لذت میبریم آگاه بود.
به همین ترتیب، در آغازِ رومیان پولس تأکید میکند که خداوند “از قبل توسط انبیاء خود در کتاب مقدس” وعده داده (یعنی انبیاء عهد قدیم) “انجیل قدرتمند خدا… در مورد پسر” که او موعظه کرد و ما اکنون در آن آرام میگیریم (رومیان ۱:۱-۳، ۱۶).
پیشتر از همه در میان این انبیاء، اشعیا بود که پیشبینی میکرد روزی که خادم سلطنتی یهوه (ماشیّح) و بسیاری از خادمین با او شناخته شوند، “خبر خوشِ” تسلی برای فقرا و شکستگان را اعلام میکند؛ خبری که خداوندِ نجاتدهنده بهواسطۀ رهانندۀ سلطنتی مسحشدهٔ خود حکومت میکند (اشعیا ۱:۶۱؛ ر.ک. ۹:۴۰-۱۱؛ ۷:۵۲:-۱۰؛ لوقا ۱۶:۴-۲۱).
بنابراین، خواندنِ عهد قدیم یکی از راههای خداوند است که ما میتوانیم انجیل را بهتر درک کنیم و از آن لذت ببریم (همچنین به عبرانیان ۲:۴ نیز مراجعه کنید).
۵. هر دو عهد قدیم و جدید خواستار محبت هستند و ما میتوانیم چیزهای زیادی در مورد محبت از عهد قدیم بیاموزیم.
در عهد قدیمی (عهد خدا با موسی)، محبت همان چیزی بود که خداوند، اسرائیل را به انجام آن دعوت کرد (تثنیه ۵:۶؛ ۱۹:۱۰)؛ سایر دستورات بهسادگی نحوۀ انجام آن را روشن کردهاند. این بخشی از سخنان عیسی بود وقتی او تأکید کرد که همۀ عهد قدیم به ندای محبت خدا و همسایه متکی است: «خداوندْ خدای خود را با تمامی دل و با تمامی جان و با تمامی فکر خود محبت نما. این نخستین و بزرگترین حکم است و دومین نیز مانند آن است: همسایهات را مانند خویشتن محبت نما. تمامی شریعت و پیامبران به این دو حکم بستگی دارد» (متی ۳۷:۲۲-۴۰).
مسیح تأکید کرد: «پس با مردم همانگونه رفتار کنید که میخواهید با شما رفتار کنند. این است خلاصۀ تورات و نوشتههای انبیا» (۱۲:۷). به همین ترتیب، پولس خاطرنشان کرد: «تمام شریعت در یک کلمه خلاصه میشود: “همسایهات را همچون خویشتن محبت کن”» (غلاطیان ۱۴:۵؛ رجوع کنید به رومیان ۸:۱۳، ۱۰). همانند اسرائیل، خداوند مسیحیان را به زندگیهایی دعوت میکند که با محبت مشخص میشوند. با این حال، او اکنون به همۀ اعضای عهد جدید توانایی انجام آنچه فرمان میکند را میدهد. همانطور که خود موسی ادعا کرد، همان دلیلی که خداوند قول داد که در عصر عهد جدید قلبها را ختنه خواهد کرد؛ «این بود که خداوند، خدای خود را با تمامی دل و با تمامی جان دوست داشته باشید» (تثنیه ۶:۳۰). موسی همچنین گفت کسانی که از این کار الهی در ایام آینده لذت میبرند «از صدای خداوند اطاعت خواهید کرد و تمام فرمانهای او را که من امروز به شما امر میفرمایم به جا خواهید آورد» (۸:۳۰).
شریعتِ عهد قدیمی موسی، محبتِ سراسرِ زندگی را میطلبید و مسیحیانی که امروز از دریچۀ مسیح نگاه میکنند، میتوانند از عهد قدیم در مورد تاثیر گستردۀ محبت در زندگی بهره ببرند.
۶. عیسی نه برای نابودی تورات و انبیا، بلکه برای تحقق آنها آمده است.
عیسی به دور از کنار گذاشتن عهد قدیم، تأکید کرد که برای تحقق آن آمده است و در این فرایند، او رابطۀ بادوامِ آموزشِ عهد قدیم برای مسیحیان را مورد تأکید قرار داد.
«گمان مبرید که من آمدهام تا تورات یا نوشتههای پیامبران را نسخ کنم، نیامدهام تا آنها را نسخ کنم، بلکه آمدهام تا تحققشان بخشم. حقیقتا، به شما میگویم ، تا آسمان و زمین زایل نشود، نقطه یا همزهای از تورات هرگز زایل نخواهد شد، تا این که همه به انجام رسد. بنابراین هر که یکی از کوچکترین این احکام را کماهمیت شمارد و به دیگران نیز چنین بیاموزد که همان کار را انجام دهند، در پادشاهی آسمان کوچکترین به شمار خواهد آمد، اما هر که این احکام را اجرا کند و آنها را به دیگران بیاموزد، در پادشاهیِ آسمان بزرگ خوانده خواهد شد» (متی ۱۷:۵-۱۹).
در اینجا توجه به این نکته مهم است که، در حالی که دوران عهد قدیمی به پایان رسیده است (رومیان ۱۴:۶-۱۵؛ اول قرنتیان ۲۰:۹-۲۱؛ غلاطیان ۱۸:۵؛ رجوع کنید به لوقا ۱۶:۱۶)، عهد قدیم خودش را از نظر روشی که شخصیت خدا را به نمایش میگذارد، ارتباط دائمی با ما برقرار میکند (به عنوان مثال، رومیان ۱۲:۷)، به برتریهای مسیح اشاره میکند و وسعت محبت را در همۀ جنبههای آن برای ما به تصویر میکشد (متی ۳۷:۲۲-۴۰). همانطور که موسی ادعا کرد، در روز ختنهٔ دل (تثنیه ۶:۳۰)، که امروز از آن لذت میبریم (رومیان ۲۹:۲)، تمام تعالیم او در تثنیه همچنان مهم خواهد بود: «و دیگربار، از صدای خداوند اطاعت خواهید کرد و همۀ فرمانهای او را که من امروز به شما امر میفرمایم به جا خواهید آورد» (تثنیه ۸:۳۰).
۱۰ دلیل که عهد قدیم برای مسیحیان مهم است
۷. عیسی گفت که همه عهد قدیم به او اشاره میکند.
فیلیپ پس از اولین برخوردش با عیسی به نتنائیل خبر داد: «ما او را که موسی در تورات و همچنین پیامبران نوشتند، یافتهایم» (یوحنا ۴۵:۱). آیا میخواهید تا آنجا که میتوانید عیسی را ببینید و لذت ببرید؟ ما او را در عهد قدیم پیدا میکنیم.
همانطور که خود عیسی گفت: «شما کتب مقدس را میکاوید، زیرا فکر میکنید در آنها حیات جاویدان دارید و آنها هستند که در مورد من شهادت میدهند» (یوحنا ۳۹:۵؛ رجوع کنید به ۴۶:۵-۴۷) و از موسی و همۀ انبیا آغاز کرد و در تمام کتب مقدس چیزهایی را که مربوط به خودش بود به آنها توضیح داد (لوقا ۲۷:۲۴). عیسی پس از رستاخیز خود، با اعلام انجیلِ (خبر خوش) پادشاهی خدا (اعمال ۳:۱)، ذهن شاگردان خود را برای درک کتب مقدس باز کرد و به آنها گفت: «بنابراین نوشته شده است که مسیح رنج خواهد کشید و در روز سوم از مردگان بر خواهد خاست و به نام او توبه و آمرزش گناهان همه قومها اعلان خواهد شد، شروع آن از اورشلیم خواهد بود» (لوقا ۴۶:۲۴-۴۷).
“درک” مناسب از عهد قدیم باعث میشود که شخص در آن، پیامی از مسیح و مأموریتی را که زندگی او ایجاد میکند بشنود. به همین ترتیب، پولس “چیزی جز آنچه پیامبران و موسی گفتند که میبایست واقع شود را تعلیم نداد. این که مسیح باید رنج ببیند و نخستین کسی باشد که از میان مردگان برمیخیزد، تا روشنایی را به این قوم و دیگر قومها اعلام کند” (اعمال ۲۲:۲۶-۲۳). او به عنوان یک واعظِ عهد قدیم میتوانست اعلام کند: «زیرا عزم جزم کرده بودم که در میان شما چیزی ندانم جز عیسی مسیح، آن هم عیسای مصلوب» (اول قرنتیان ۲:۲).
اگر میخواهید عیسی را بیشتر بشناسید، عهد قدیم را بخوانید!
۸. عدم اعلام “تمامی تدابیر خدا” میتواند ما را در برابر خداوند به خطر بیندازد.
پولس منادی خبر خوشِ پادشاهی خدا در مسیح بود (به عنوان مثال، اعمال ۸:۱۹؛ ۲۵:۲۰؛ ۳۰:۲۸-۳۱)، که او از توراتِ موسی و انبیای عهد قدیم موعظه کرد (۲۳:۲۸؛ رجوع کنید به ۲۲:۲۶-۲۳). در اعمال ۲۶:۲۰-۲۷ او به بزرگان افسس شهادت میدهد؛ «من از خون همه بری هستم، زیرا از اعلام ارادۀ کامل خدا به شما کوتاهی نکردهام». “تمامی تدابیر خدا” به اهداف کامل خدا در تاریخِ نجات اشاره دارد که در کتاب مقدس آشکار شده است. اگر رسول (پولس) نمیتوانست نقشۀ نجاتبخش خداوند برای غلبه برکت بر لعنت در شخص عیسی را بشناسد، در برابر هر خطای اعتقادی یا اخلاقی آینده که کلیسای افسس انجام میداد، در برابر خدا پاسخ میداد (رجوع کنید به حزقیال ۱:۳۳-۶؛ اعمال ۶:۱۸).
کتاب مقدس با عهد جدید کامل است و ما در حال حاضر بهطور کامل “ایمانی داریم که یکبار برای همیشه به مقدسات سپرده شده است” (یهودا ۳). این “ایمان”، فقط در چهارچوب “تمام تدابیر خدا” بهدرستی درک میشود.
بنابراین ممکن است ما افرادی باشیم که با استفاده از بخش عظیم عهد قدیم در رابطه با مسیح، از خودمان در برابر گناه محافظت میکنیم.
۱۰ دلیل که عهد قدیم برای مسیحیان مهم است
۹. نویسندگان عهد جدید تأکید کردند که خداوند، عهد قدیم را برای مسیحیان داد.
پطرس دربارۀ انبیاء عهد قدیم اظهار داشت: «برایشان آشکار شد که نه خویشتن بلکه شما را خدمت میکردند» (اول پطرس ۱۲:۱). نویسندگان عهد قدیم فهمیدند که آنها برای مخاطبان آینده مینویسند، یعنی مسیحیانی که با کلیسای عهد جدید شناخته میشوند.
به همین ترتیب، پولس متقاعد شد که نویسندگان عهد قدیم که از جانب خداوند الهام گرفته بودند، برای ایماندارانِ عهد جدید که در این سوی مرگ و رستاخیز مسیح زندگی میکردند نوشتند. «زیرا آنچه در روزهای گذشته نوشته شده است، برای تعلیم ما بوده، تا با پایداری و آن دلگرمی که کتب مقدس میبخشد، امید داشته باشیم» (رومیان ۴:۱۵؛ رجوع کنید به ۲۳:۴-۲۴)؛ «اکنون این موارد برای [بنیاسرائیل] به عنوان نمونه واقع گردید، اما برای تعلیم ما نوشته شده، که غایت اعصار بر آنها رسیده است» (اول قرنتیان ۱۱:۱۰).
بر این اساس، پولس به تیموتائوس، که توسط مادر و مادربزرگ یهودی خود در عهد قدیم بزرگ شده بود، تأکید کرد (اعمال ۱:۱۶؛ دوم تیموتائوس ۵:۱)، که “نوشتههای مقدس” در تربیت او “قادر است تو را حکمت آموزد برای نجاتی که از راه ایمان به مسیحْ عیسی است” (دوم تیموتائوس ۱۵:۳). امروز مردم میتوانند با خواندن عهد قدیم از دریچۀ مسیح از غضب خدا و از بردگی گناه نجات پیدا کنند.
به همین دلیل است که پولس در آیه بعدی میگوید: «همۀ کتب مقدس . . . برای تعلیم، تأدیب، اصلاح و تربیت در پارسایی، سودمند است، تا مردِ خدا بهکمال برای هر کارِ نیکو تجهیز گردد» (۱۶:۳-۱۷). ایماندارانِ عهد جدید میتوانند خواهران و برادران دور از عهد قدیم را اصلاح و سرزنش کنند، زیرا در رابطه با مسیح خوانده میشوند، زیرا در آن بسیاری از موارد “سودمند” (اعمال ۲۰:۲۰) – “بشارت فیض خدا” ( ۲۴:۲۰) – “توبه به سوی خدا” و “ایمان به خداوند ما عیسی مسیح” را میطلبد (۲۱:۲۰).
بر اساس این واقعیت، نویسندگانِ عهد جدید بهطور منظم از عهد قدیم به عنوان مبنایی برای نصیحت مسیحی استفاده میکردند و ارتباط آن را با مسیحیان فرض میکردند (به عنوان مثال، اول قرنتیان۸:۹-۱۲؛ افسسیان ۲:۶-۳؛ اول تیموتائوس ۱۸:۵؛ اول پطرس ۱۴:۱-۱۶). از آنجا که ما اکنون بخشی از عهد جدید هستیم و نه عهد قدیم، سؤالات طبیعی در مورد چگونگی ارتباط دقیق مسیحی با دستورالعملهای خاص عهد قدیمی وجود دارد. با این وجود، نکته این است که عهد قدیم، گر چه برای مسیحیان نوشته نشده است، اما هنوز برای ما نوشته شده است.
۱۰. پولس به رهبران کلیسا دستور میدهد که عهد قدیم را موعظه کنند.
آخرین و دهمین دلیلِ من برای این که عهد قدیم هنوز برای مسیحیان مهم است، بر این واقعیت تأکید دارد که پولس وقتی به “نوشتههای مقدس” که میتوانند شخص را “برای نجات حکمت دهد” و “کتاب مقدس” که توسط “خدا دمیده شده و سودمند” است، به عهد قدیم اشاره داشت (دوم تیموتائوس ۱۵:۳-۱۶). دانستن این موضوع درک ما را از مسئولیت زیر برای تیموتائوس روشن میکند:
«کلام را موعظه کنی و به گاه و بیگاه آماده این کار باشی؛ با صبرِ بسیار و تعلیم دقیق، به اصلاح، توبیخ و تشویق بپردازی. زمانی خواهد آمد که مردم به تعلیم صحیح گوش فرا نخواهند داد، بلکه بنا به میل خویش، معلمان بسیار گرد خود خواهند آورد تا آنچه را که گوشهایشان طالب شنیدن آن است، از آنان بشنوند و از گوش فرا دادن به حقیقت رویگردان شده، به سوی افسانهها منحرف خواهند گشت» (دوم تیموتائوس ۲:۴-۴).
از نظر پولس، واعظانِ مسیحی مانند تیموتائوس برای محافظت از کلیسا در برابر ارتداد، نیاز به موعظۀ عهد قدیم داشتند. در حالی که اکنون عهد جدید را داریم، میتوانیم و در واقع باید، عهد قدیم را مانند عیسی و رسولانش برای خیریت کلیسای خدا انجام دهیم. پولس تأکید میکند کسانی که خود را از عهد قدیم بازمیدارند، خود را در معرض خطر دور شدن از خدا قرار میدهند.