مروری بر کتاب یوشع
مروری بر کتاب یوشع
نویسنده: ناشناس
هدف: هدف این کتاب بیان تحقق وعده‌های خدا در روزگار یوشع است و می‌خواهد به نسل‌های بعدی قوم اسرائیل یاد بدهد در میدان نبرد چگونه به خدا خدمت کنند، چگونه سرزمین موعود را میان قبایل، تقسیم و عهد خود با خداوند یهوه را تجدید کنند.
تاریخ نگارش: تقریبا ۱۰۰۰-۵۶۱ ق.م
حقایق کلیدی
- خدا از طریق یوشع، قوم اسرائیل را در سرزمین موعود به پیروزی‌های زیادی رساند و بدین ترتیب آنها را برکت داد. اما هنوز جنگ‌های بسیاری پیش رو داشتند.
- از طریق یوشع، خدا سرزمینی را به روشی که قرار بود در آینده حفظ شود، تقسیم کرد.
- تجدید عهد در دوران یوشع، الگوی تجدید عهد نسل‌های آینده است.
نویسنده
نویسندۀ کتاب یوشع مشخص نیست و اگر بخواهیم محدودۀ زمانی خاصی برای این نویسنده تعیین کنیم، باید سرنخ‌های این کتاب را تفسیر کنیم. طبق یک نظریه، این کتاب را خود یوشع نوشته است (سنت تلمود) و فرضیۀ دیگری بیان می‌کند شخصی در اواخر دوران پس از تبعید آن را تألیف کرده است. احتمال دارد یک یا چند مؤلف (گردآوری‌کننده) با همکاری یکدیگر این کتاب را به شکل نهایی خود درآورده باشند. اما به‌سختی می‌توان این کتاب را به چند بخش تقسیم کرد و فایده‌ای هم ندارد. به “مقدمه ای بر کتب تاریخی” مراجعه کنید.
مروری بر کتاب یوشع
زمان و مکان نگارش
زمان نگارش این کتاب، روشن نیست. نظراتی که در خودِ کتاب وجود دارند، از جمله توضیحاتی مانند “تا به امروز محقق بوده است”، ثابت می‌کنند بسیاری از منابع آن مربوط به زمان بین مرگ یوشع (یوشع ۲۹:۲۴-۳۱) تا دوران سموئیل (تقریبا ۱۰۵۰ ق.م) بوده‌اند. از آنجایی که صیدون هنوز از شهرهای اصلی فنیقیه به حساب می‌آمد (یوشع ۸:۱۱؛ ۲۸:۱۹)، بعضی معتقدند قدمت این کتاب به قبل از سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد می‌رسد؛ بعد از صیدون، شهر باستانی تایر از شهرهای اصلی آن منطقه محسوب می‌شد. تا آن زمان هنوز اسرائیلی‌ها اورشلیم را فتح نکرده بودند (یوشع ۶۳:۱۵) و این کار بزرگ را داوود به سرانجام رساند (دوم سموئیل ۶:۵-۱۰) و جازِر هنوز تحت فرمان سلیمان درنیامده بود (یوشع ۱۰:۱۶؛ اول پادشاهان ۱:۹). توضیحی در یوشع ۲۵:۶ در مورد راحاب ممکن است به نسل بعدی اشاره کند و در یکی از نظرات موثق عبری، یوشع ۱:۵ را “آنها” تعبیر می‌کند نه “ما”. ممکن است نسل‌های بعدی از “ما” استفاده کرده باشند تا با نسلی که وارد سرزمین موعود شدند، احساس یکدلی و همبستگی کنند.
تعدادی از قسمت‌ها نشان می‌دهند که نگارش نهایی دیرتر از روزگار یوشع بوده است. اماکن قدیمی با اسامی جدید ذکر شده‌اند (یوشع ۵۴،۴۹،۹:۱۵) احتمالا وقوع چندین رویداد این کتاب مصادف با دوران زندگی یوشع نیز هست؛ از جمله فتح حِبرون توسط کالیب (یوشع ۱۳:۱۵؛ داوران ۸:۱-۱۰)، پیروزی عُتنِئیل بر دِبیر (یوشع ۱۵:۱۵-۱۷؛ داوران ۱۱:۱-۱۳) و مهاجرت قبیلۀ دان به شمال (یوشع ۴۷:۱۹؛ داوران ۲۷:۱۸-۲۹). ممکن است یوشع ۲۱:۱۱، قوم یهودا را از قوم اسرائیل متمایز کرده باشد، اما این کار فقط پس از تقسیم کشور به پادشاهی جنوبی و شمالی امکان‌پذیر بوده است. آخرین فصل کتاب بی‌گمان به مشایخی مربوط است که بیشتر از یوشع عمر کردند (یوشع ۳۱:۲۴). بنابراین، می‌توان به این نتیجه رسید که این کتاب قطعا بعد از یک نسل یا حتی بلافاصله پس از مرگ یوشع به شکل نهایی خود درآمده است. در واقع با توجه به تأکیدی که بر قبیلۀ یهودا شده است (ر.ک یادداشت‌هایی در باب یوشع ۱:۱۵-۶۳)، می‌توان به این نتیجه رسید که تاج و تخت پادشاهی داوود پیش از آن بنا شده بود (تقریبا ۱۰۰۰ سال ق.م) و بعدا به شکل نهایی درآمده است. اگر این نگرش درست باشد؛ پس این کتاب در سرزمین موعود گردآوری شده تا تمام اقوام را تشویق به ادامۀ کاری کند که یوشع آغاز کرده بود.
با توجه به کتاب اول پادشاهان ۳۴:۱۶ می‌توان آخرین تاریخ احتمالی آن را نفرین یوشع عنوان کرد (یوشع ۲۶:۶). احتمالا می‌توان گفت تاریخ کتاب پادشاهان (به “مقدمه‌ای بر پادشاهان: زمان و مکان نگارش” مراجعه شود) بین زمان آزادی یِهویاقیم (۵۶۱ ق.م) و فرمان رسمی کوروش کبیر (۵۳۸ ق.م) است. اگر تاریخ نگارش این کتاب این‌قدر قدیمی باشد؛ پس حتما طی دوران تبعید بابل گردآوری شده است تا آنها را تشویق کند در زمان بازگشت به سرزمین موعود کاری که یوشع آغاز کرد را ادامه دهند.
هنگامی که داده‌های باستان‌شناسی را با فتوحات یوشع در کتاب مقدس مطابقت می‌دهیم، مشکلات زیادی پیش می‌آیند. علاوه بر بحث و جدل‌های فراوان بر سر موقعیت‌های مکانی، موضوع تاریخ فتوحات یوشع نیز مشکل‌ساز است.
در میان مفسرانی که به معرفی صادقانۀ کتاب مقدس پایبند هستند، اخیرا بعضی معتقدند داده‌های باستان‌شناسی مانند نابودی شهرهای کنعانیان و الگوهای اشتغال آنها، به حملات شدید و پیروزمندانۀ اسرائیلی‌ها به کنعان در حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد اشاره دارند. برخی هم بر این باورند که شواهد باستان‌شناسی (مانند شواهد مربوط به اَریحا) دیدگاه قدمت بیشتر را تأیید می‌کنند که تمامی فتوحات در حدود سال ۱۴۰۰ پیش از میلاد یعنی خیلی زودتر اتفاق افتادند. این نظریه با سایر متون، بیشتر مطابقت دارد (مانند خروج ۴۰:۱۲؛ داوران ۲۶:۱۱؛ اول پادشاهان ۱:۶). با این حال، مشکلاتی همچنان به‌دلیل ابهاماتی دربارۀ شناسایی مکان‌های باستانی، اختلاف دربارۀ قدمت اطلاعات باستان‌شناسی و ناسازگاری در تفسیر متون مربوط به توالی زمانی در کتاب مقدس وجود دارند.
مروری بر کتاب یوشع
مخاطبین اصلی
به زمان و مکان نگارش این کتاب مراجعه کنید.
هدف و ویژگی‌ها
ایدۀ اصلی الهیاتی کتاب یوشع این است؛ همان‌طور که قوم اسرائیل به رهبری یوشع می‌بایست به‌خاطر تحقق وعده‌های خدا شکرگزار او بوده و به او خدمت کنند، خوانندگان کتاب نیز باید در پرتو تحقق وعده‌های الهی شکرگزار خدا بوده و برای همیشه به او خدمت کنند. این کتاب تمام جزئیات ورود پیروزمندانۀ قوم اسرائیل به سرزمین موعود (یوشع ۱:۲-۱۲:۵)، مصادرۀ اموال ساکنین آن (یوشع ۱۳:۵-۲۴:۱۲؛ همچنین پاورقی پیدایش ۱۳:۱۵-۱۶)، تقسیم این سرزمین بین دوازده قبیله (یوشع ۱۳-۲۱) و تجدید عهد بین یهوه و قوم اسرائیل را شرح می‌دهد، از این رو بر وفاداری خدا در عمل به وعده‌هایش شهادت می‌دهد.
کتاب یوشع نشان می‌دهد هنوز وعده‌های زیادی محقق نشده‌اند (مانند یوشع ۱:۱۳؛ ۵:۲۳؛ پیدایش ۵:۱۳)، و احتمال از دست دادن سرزمین از طریق نافرمانی، واقعی بود (مانند یوشع ۱۲:۲۳-۱۳ و ۱۵-۱۶)، یعنی به خوانندگان اصلی می‌گفت هنوز کارهای زیادی مانده بود که باید انجام می‌شدند. در نتیجه آنها می‌بایست مانند یوشع و قوم اسرائیل اطاعت کنند و از نافرمانی که در شکست‌های ثبت‌شده در کتاب منعکس شده است، اجتناب ورزند.
یوشع را باید با توجه با اسفار پنج‌گانه شناخت. خدا وعدۀ شگفت‌آوری به ابراهیم داد، قوم او را از مصر به سینا برد و در مسیر سفرشان از میان بیابان، آنها را برکت داد. از آنجایی که اولین نسل خروج، آشکارا عهد با خداوند را نقض کرد، اسفار پنج‌گانه با قومی به پایان رسید که هنوز وارد سرزمین موعود نشده بودند. هنوز هم امید زیادی به فتح یا تسخیر کنعان وجود داشت که باید محقق می‌شد؛ کتاب یوشع بیانگر تحقق این وعده است.
یوشع را باید در ارتباط با کتب بعدی آن در نظر گرفت؛ یعنی به ترتیب تاریخ وقایع سرزمین موعود که در کتاب داوران، سموئیل و پادشاهان (به همراه یوشع، انبیاء پیشین نامیده می‌شوند) ثبت شده است. تا جایی که به قوم اسرائیل مربوط می‌شود، این یک داستان غم‌انگیز است. قوم اسرائیل نتوانستند با تمامی دل و جان از خداوند پیروی کنند و خداوند آنها را داوری کرد؛ به همین جهت با حملات پیاپی آشوری‌ها در قرن هشتم پیش از میلاد (دوم پادشاهان ۱:۱۷-۴۱) و حملات بابلی‌ها در قرن ششم پیش از میلاد (دوم پادشاهان ۱:۲۵-۳۰) نابود شدند. کتاب یوشع با گزارشی از برکات بسیار خداوند به قوم اسرائیل در زمان فتح سرزمین موعود آغاز می‌شود. شورشی که منجر به تبعید قوم شد، بدین علت بود که با تحقق وعده‌های فیض‌بخش خدا روبه‌رو شوند.
مروری بر کتاب یوشع
مسیح در کتاب یوشع
کتاب یوشع به طرق مختلف به مسیح اشاره دارد. همان‌طور که اولین بخش کتاب، یوشع را یک جنگجوی پیش‌گام در فتح کنعان معرفی می‌کند؛ عهد جدید نیز از مسیح به عنوان جنگجوی بزرگی یاد می‌کند که قومش را هدایت کرد تا مالک آسمان‌ها و زمین جدید باشند. آنچه که یوشع آغاز نمود، مسیح در اولین آمدنش با شکست شیطان محقق ساخت (افسسیان ۸:۴-۹؛ کولسیان ۱۵:۲؛ عبرانیان ۱۴:۲-۱۵)، و کلیسا به این جنگ مقدس روحانی ادامه می‌دهد (اعمال ۱۵:۱۵-۱۷؛ افسسیان ۱۰:۶-۱۸) و در نهایت در زمان دومین آمدن مسیح محقق خواهد شد (مکاشفه ۱۱:۱۹-۲۱؛ ۱:۲۱-۵).
از آنجا که دومین بخش کتاب یوشع به تقسیم میراث اسرائیل بین قبایل بر اساس طرح خدا می‌پردازد، عهد جدید نیز توضیح می‌دهد مسیح میراث قوم را به آنها می‌دهد. مسیح در رستاخیز و صعود خود، برکات فراوانی از خدا دریافت کرد و آنها را به صورت عطایای روح‌القدس بین مردم تقسیم نمود (افسسیان ۴:۴-۱۳). بنابراین روح‌القدس بیعانه‌ای است که میراث آیندۀ ما را تضمین می‌کند (افسسیان ۱۳:۱-۱۴). زمانی که مسیح در اوج جلال خویش بازگردد، میراث ابدی و کامل قومش را به آنها خواهد بخشید، تا همراه با او برای ابد بر آسمان‌ها و زمین جدید حکومت کنند (مکاشفه ۱۰:۵؛ ۵:۲۲).
همان‌طور که سومین بخش کتاب یوشع تأکید دارد که باید با وفاداری کامل به عهد زندگی کرد؛ عهد جدید نیز تعلیم می‌دهد مسیح تمام تعهدات عهد را برای کسانی که به او ایمان دارند، تحقق بخشیده است تا آنها به پارسایی خدا تبدیل شوند (دوم قرنتیان ۲۱:۵). او قوانین مقدس خدا را کاملا به انجام رساند و پارسایی او نصیب کسانی می‌شود که ایمان می‌آورند (رومیان ۲۱:۳-۲۴؛ ۳:۴-۱۳؛ غلاطیان ۱۶:۲). با این وجود، زندگی در عهد با خدا همچنان مورد آزمایش قرار می‌گیرد، زیرا زمانی ایمانی که به آن معترف هستیم را ثابت می‌کنیم که مطابق با شرایط عهد خدا زندگی کنیم (متی ۱۲:۲۴-۱۴؛ فیلیپیان ۱۲:۲-۱۳؛ عبرانیان ۱۴:۳؛ ۱۵:۱۰-۳۹؛ مکاشفه ۲۸،۲۶،۱۷،۱۱،۷:۲؛ ۲۱:۳).
مروری بر کتاب یوشع
