مروری بر کتاب جامعه
مروری بر کتاب جامعه
نویسنده: سلیمان یا حکیمی در دربار سلطنتی
هدف: این کتاب می‌خواهد ثابت کند اگر زندگی را از منظر واقع‌گرایانه‌ای نگاه کنیم، حتما منجر به بدبینی خواهد شد و فقط اطاعت فروتنانه و وفاداری به خداست که به انسان امید می‌دهد، تا زمانی که روز داوری نهایی از راه برسد.
تاریخ نگارش: 930-586 ق.م
حقایق کلیدی
- وقتی فقط به تلاش‌ها و دیدگاه‌های صرفا انسانی متکی باشیم، زندگی پوچ و ناامیدانه به نظر می‌رسد.
- بشر قادر به درک حکمت الهی که زیربنای همه چیز است و همه چیز را کنترل می‌کند، نیست.
- هنگامی که نقاط ضعف و کاستی‌های بشر مشخص می‌شوند، ایمانداران با تجدید احترام به خدا و رعایت فرامینش، به بینش خداگونه‌ای دست پیدا خواهند کرد.
- در داوری نهایی، خداوند ناهنجاری‌های شگفت‌انگیز زندگی را با قضاوت در مورد خیر یا شر بودن همه چیز از بین خواهد برد.
نویسنده
طبق روایات گفته می‌شود این کتاب اثر سلیمان است. معلمی که در کتاب جامعه معرفی می‌شود (1:1)؛ کسی که تجربیاتش را در این کتاب منعکس می‌سازد، به دلیل تبارش (1:1)، پادشاهی اورشلیم (12:1)، حکمت بی‌نظیرش (16:1) و ثروت بی‌رقیبش (4:2-9) تا حد زیادی با مشخصات سلیمان مطابقت دارد. این مشخصات نویسنده باعث شده است بعضی از مفسرین، کتاب را به دوران ارتداد سلیمان ربط دهند؛ یعنی زمانی که او با فکر و خیال‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کرد (اول پادشاهان 1:11-43) و یا شاید هم مدتی پس از آنکه فکرش مشغول آن دوران بد شده بود.
در حالی که به نظر بدیهی است که سخنان حکیمانۀ سلیمان عمیقا بر این کتاب تاثیر گذاشته باشد، قابل انکار نیست که سلیمان واقعا این کتاب را نوشته باشد. برخلاف کتاب امثال که بیشتر مطالبش به سلیمان نسبت داده می‌شوند، در هیچ قسمتی از کتاب جامعه به‌صراحت نامی از سلیمان برده نشده است. حتی عبارت «پسر داوود» (جامعه 1:1) نیز ممکن است به «نسل داوود» و یا احتمالا «یک مقام رسمی در دربار داوود» تعبیر شود.
مروری بر کتاب جامعه
در حقیقت به نظر می‌رسد نویسنده عمدا خودش را از سلیمان دور می‌کند. بعید است سلیمان از فعل زمان گذشته در جملۀ «او شاه بود» (جامعه 12:1) استفاده کند، زیرا او تا آخر عمرش بر تخت پادشاهی بود. بعید به نظر می‌رسد سلیمان بگوید: «پیش از او کسانی در اورشلیم حکومت می‌کردند» (16:1)، گرچه غیر ممکن نیست (ر.ک یادداشت‌هایی در باب جامعه 16:1).
این کتاب بیانگر سختی‌ها (2:1-8)، مرگ (1:3-15)، بی‌عدالتی (1:4-3)، ظلم و جور کافران (7:5؛ 19:9) و رنج و عذاب به دست حاکمان (9:8) می‌باشد. هیچ یک از این توصیفات با سلیمان همخوانی ندارند. بنابراین ممکن است مدتی پس از سلطنت او، یک حکیم ناشناس تفکرات و نگرش‌هایش را گردآوری و ویرایش کرده و به آنها شکل و فرم خاصی داده باشد که شاید بخشی از آنها مربوط به سلیمان بوده و بعد مقدمه و چکیده‌ای هم به آن افزوده باشد (1:1؛ 9:12-14). با این وجود، باید خاطرنشان کرد این نویسنده هم مانند تمامی خردمندان و حکیمان دربار سلطنتی اورشلیم، در نوشته‌های خود از حکمت سلیمان استفاده کرده است (ر.ک حکیمان حزقیا در امثال 1:25).
مروری بر کتاب جامعه
زمان و مکان نگارش
ارتباط کتاب جامعه با دربار داوود، احتمال نگارش آن در اورشلیم را زیاد می‌کند، اما تاریخ آن مشخص نیست. اگر سلیمان نویسندۀ این کتاب بوده است، پس تاریخ آن به قرن دهم برمی‌گردد. اشاره به «پسر داوود» (1:1) قویا ثابت می‌کند این کتاب بعد از سلسلۀ پادشاهی در اورشلیم (586 ق.م) نوشته شده است. پس تاریخ آن می‌تواند بین سال‌های 930 تا 586 پیش از میلاد باشد.
اهداف و ویژگی‌ها
عنوان «جامعه»، ترجمۀ لاتین کتاب مقدس (وُلگِیت) و ترجمۀ یونانی عهد عتیق (سِپتواِجنت)، از ترجمۀ کلمۀ qoheleth گرفته شده است و در NIV84 به «معلم» ترجمه شده و احتمالا به معنای «رهبر یک گروه» بوده است (ر.ک یادداشت‌های NIV84 در باب جامعه 1:1).
جامعه به موضوع روش زندگی مردم بر روی زمین در هنگام مواجهه با مشکلات و شرایط پیچیدۀ زندگی می‌پردازد. از این رو، کتاب جامعه دفاعیۀ کسانی نیست که خدا را فراموش کرده‌اند یا از او نافرمانی می‌کنند، بلکه یک مشاور عاقل و حکیم برای کسانی است که از راههای خدا آگاه‌اند، اما گیج و سردرگم شده‌اند. از این جهت، جامعه شبیه کتاب ایوب است. هدف از گفت‌وگوها و تک‌گویی‌ها در ایوب، آن است که وقتی یک بی‌گناه دچار رنج و درد می‌شود، حکمت خدا را بفهمد؛ اما روش بیان کتاب جامعه بیشتر فلسفی است و از شرایط همۀ انسان‌ها صحبت می‌کند. کتاب جامعه با مقابله میان انتظار رفاه و عدالت که اغلب توسط حکمت عرفانی ایجاد می‌شود با واقعیت‌های سخت زندگی در یک دنیای سقوط‌کرده که تحت حاکمیت حکمت غیرقابل درک خداوند است به تعادل می‌رسد. همچنین مشوق وفاداری و تعهد به خدا در حین مشکلات بسیار پیچیده‌ای است که اکثر مردم با آنها روبه‌رو می‌شوند.
مروری بر کتاب جامعه
قمست نتیجه‌گیری کتاب جامعه و ایوب بسیار به هم شباهت دارند. به رغم آنکه قادر به درک کامل حکمت برتر خدا نیستیم، اما ترس از خدا و اطاعت از فرامینش، واکنش حکیمانه و خردمندانۀ ماست (ر.ک جامعه 13:12 و همچنین یادداشت‌هایی در باب ایوب 28:28). یعنی ما باید تسلیم خدا باشیم و با اطاعت از شریعت او نشان دهیم که از حکمت برتر خدا خبر داریم و اعتماد کنیم که او با وجود تمام پیچیدگی‌ها و سختی‌هایی که در زندگی افراد خداشناس وجود دارد، آکنده از حکمت و نیکویی است.
سخنان معلم را در سه چرخه می‌توان قرار داد (جامعه 3:1-8:3؛ 9:3-7:6؛ 8:6-7:12) و هر کدام از این چرخه‌ها با یک عبارت مشابه شروع می‌شوند: «انسان را از تمام محنتی که زیر آفتاب می‌کشد چه سود» (جامعه 3:1)؛ «کارگر را از محنت خویش چه سود» (جامعه 9:3)؛ «مرد حکیم را بر نادان چه امتیاز است» (جامعه 8:6). هر چرخه شامل یک مقدمه است (3:1-11؛ 9:3-21؛ 8:6-12) و بخش‌هایی به ترتیب به دنبال مقدمه می‌آیند. کلمات برای ساختن واحدهای متنی قرار می‌گیرند و در معانی متعدد و برای تحریک تفکر خواننده، دربارۀ ایده‌های کتاب استفاده می‌شوند. در حالی که تکرار موضوعات و کلمات، واحدهای ساختاری متمرکزی را می‌سازند، در کتاب جامعه پیشرفت فکری نیز وجود دارد. نویسنده، مضامین کار و حکمت را در هم ادغام می‌کند. اولین چرخه شامل 3 جفت موضوع است (جفت اول 12:1-15 با 16:1-18؛ جفت دوم 1:2-11 با 12:2-17 و جفت سوم 18:2-26 با 1:3-8)؛ که چنین نتیجه‌گیری می‌کند؛ هرچند استفاده از کار و حکمت با موفقیت همراه است، اما سود حاصله برای انسان با مرگ او از بین می‌رود.
مضامین جفت‌شدۀ کار و حکمت، متعاقبا به ترتیب در چرخۀ دوم و سوم کتاب شرح داده شده است. چرخۀ دوم (9:3-7:6) مضمون کار انسان را توسعه می‌دهد و آن را با کارهای کامل و پایدار خدا مقایسه می‌کند و توصیه می‌نماید از نعمت‌های سادۀ خدا در این زندگی، حتی در مواجهه با ظلم و ستم انسانی، لذت ببرید. چرخۀ سوم (8:6-7:12) مضمون حکمت بشر را توضیح می‌دهد و آن را با راههای غیرقابل درک خدا مقایسه می‌کند. این چرخه به مخاطبین خود توصیه می‌کند همواره از زندگی و تلاش سرسختانه لذت ببرند، حتی اگر تلاش و درست‌کاری در این زندگی، پاداش مناسبی نداشته باشد.
نتیجه‌گیری نویسنده مبنی بر آن است که مرگ، تمام تلاش و کاری که برای کسب حکمت مافوق بشری می‌شود را از بین میبرد (17،14:1؛ 17،11:2)، اما بدین معنا نیست که مردم باید از تمامی فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی خودشان دست بکشند، درست همان طرز فکری که قدیمی‌ها داشتند. برعکس، نویسنده به قوم خدا می‌آموزد که علی‌رغم بیهودگی آشکار زندگی، واقعیت سختی‌های زندگی و بی‌ثباتی آن، باز هم باید از آن لذت برد و سخت کوشید (7:9-10). این رویکرد واقع‌گرایانه، زندگی را هدیه‌ای از سوی خدا (13:3؛ 19:5) برای کسانی می‌داند که از او می‌ترسند و مطیع فرامینش هستند (1:5-7؛ 13:12-14).
کتاب جامعه به این مسئله می‌پردازد که انسان چگونه باید زندگی بیهودۀ خودش را (12:6) در دنیایی سپری کند که خالق نیک (14،11:3) و داور عادل آن (17:3) با اقتدار فرمان می‌دهد که اتفاقات بدی برای پارسایان (13:7-14) و همچنین شریران بیفتند؛ به جای آنکه هر کسی به پاداش شایستۀ خود در این دنیا برسد (1:9؛ 14:8). نه تنها در هنگام سختی‌ها و مشکلات (22:3-3:4) بلکه هنگام احساس پوچی و بیهودگی که مرگ به همراه خود می‌آورد (7:9-10)، باید به حکمت خدا ایمان داشت؛ گرچه بشر از درک آن عاجز است.
مروری بر کتاب جامعه
مسیح در کتاب جامعه
این کتاب از چند جهت به مسیح و عهد جدید اشاره دارد. اول، مسیح در آمدن اول خود که حکمت خداست (اول قرنتیان 24:1-30)، حکمت را برای پیروان خود آشکار کرد (کولسیان 9:1؛ 23:2؛ 16:3). ما از طریق ایمان به مسیح به حکمت خدا دسترسی داریم (یعقوب 5:1)؛ حکمتی که خارج از درک ایمانداران عهد عتیق بود. کتاب جامعه مردم را به ترس و اطاعت از خدا فرا می‌خواند (13:12) و عهد جدید، این مضامین را (اعمال 7:6؛ 31:9؛ دوم قرنتیان 11:5؛ 13:9؛ 5:10؛ دوم تسالونیکیان 8:1؛ اول پطرس 2:1؛ 17:2؛ مکاشفه 7:14؛ 4:15؛ 5:19) در فراخوان و دعوت خود برای پذیرش انجیل مسیح به عنوان حکمت خدا طنین‌انداز می‌کند (اول قرنتیان 21:1-24؛ کولسیان 9:1-12 و 28؛ یعقوب 13:3-17). دوم، گرچه مسیح آمده است، اما کتاب جامعه یادآوری می‌کند که برگزیدگان خدا هنوز در این دنیا غریب هستند (اول پطرس 1:1). گرچه گناهانمان بخشیده شده‌اند و ما در مسیح زندگی می‌کنیم، اما هنوز در ناامیدی و تشویش شدید به زندگی ادامه می‌دهیم تا وقتی مسیح به این عصر شریر پایان دهد. تا آن زمان، زندگی آن‌قدر پیچیده و دشوار است که حتی نمی‌دانیم چگونه دعا کنیم. اما می‌توانیم مطمئن باشیم روح مسیح که از فکرهای خدا آگاه است، برای ما دعا می‌کند (رومیان 18:8-23). سوم، عهد جدید به ما تضمین می‌دهد داوری نهایی که در این کتاب گفته شده است (14:12)، زمانی فرا خواهد رسید که مسیح در جلال بازگردد (مکاشفه 1:19-21). در آن زمان حکمت نیک خدا که اغلب از چشم‌ها پنهان است، به‌وضوح آشکار خواهد گردید.
مروری بر کتاب جامعه
