مروری بر کتاب اِرمیا
مروری بر کتاب اِرمیا
نویسنده: ارمیا و شاگردش باروخ
هدف: تا به تبعیدیان دلایل آزمایش‌های آنها را یادآوری کند و به آنها اطمینان دهد که پس از توبه، قوم خدا با برکات فراوان به سرزمین موعود باز خواهند گشت.
تاریخ نگارش: ۵۸۰-۵۳۹ ق.م
حقایق کلیدی
- قوم یهودا و اسرائیل به‌دلیل اصرار بر گناه و ادامۀ آن، مستحق تبعید به بابل بودند.
- معبد اورشلیم به‌خاطر ریاکاری قوم خدا نمی‌توانست مانع داوری خدا بر آنها شود.
- انبیاء دروغین که صلح و امنیت را اعلام می‌کنند باید به نفع پیام انبیاء راستین رد شوند.
- حکم تبعید با یک بازسازی بزرگ تحت یک میثاق جدید (دوباره) دنبال می‌شود.
نویسنده
ابتدای کتاب بیان می‌کند که این کتاب حاوی “سخنان ارمیا، پسر حِلقیاست” (ارمیا ۱:۱). کتاب، دارای سبک نگارش بسیار پیچیده‌ای است، چیزی که با توجه به طول و تنوع خدمت ارمیا، از آن انتظار می‌رود (ارمیا ۳:۲۵). ظاهرا مطالب کتاب را کسی گردآوری و مرتب کرده است که قصد داشته گستره و قدرت کامل خدمت او را از منظر تحقق هشدارهای مکرر ارمیای نبی، دربارۀ داوری آینده نشان دهد (ر.ک مقدمه‌ای در باب اهداف و ویژگی‌ها) خود ارمیا می‌توانست با کمک باروخ، که احتمالا روایت‌های سوم‌شخص را نیز نوشته است، از نزدیک در روند تدوین مشارکت داشته باشد.
در ارمیا ۳۶ سرنخی دربارۀ چگونگی جمع‌آوری پیش‌گویی‌ها و موعظه‌ها و تبدیل آنها به یک کتاب واحد، دیده می‌شود. در این فصل از کتاب گفته می‌شود باروخ تمام سخنان ارمیای نبی را که تا آن زمان گفته شده بود، نوشته و در میان جمع مردم خوانده است. وقتی یِهویاقیم طومار ارمیا را از بین برد، یک طومار جامع‌تر درست شد (ارمیا ۶۰:۵۱).
ارمیا در دوران سلطنت آخرین پادشاهان یهودا، یوشیا (۶۴۰-۶۰۹ ق.م)، یِهوآحاز (۶۰۹ ق.م)، یِهویاقیم (۶۰۹-۵۹۸ ق.م)، یِهویاکین (۵۹۸-۵۹۷ ق.م) و صِدِقیا (۵۹۷-۵۸۶ ق.م) نبوت کرد. پادشاهی اسرائیل در شمال به‌دلیل تبعید به آشور در سال ۷۲۲ ق.م از بین رفته بود. آشور سپس در سال ۶۱۲ ق.م به دست بابل افتاد. پادشاهی یهودا در جنوب نیز وقتی سقوط کرد که بیشتر مردمش طی تبعیدهایی که از سال ۶۰۵ ق.م شروع شده بود (ر.ک یادداشت‌هایی در باب دانیال ۱:۱) و دو تهاجم نَبوکدنَصَر پادشاه بابل، به بابل تبعید شدند (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۲:۲۱). ارمیا به همه اعلام کرد که این داوری‌ها به‌زودی اتفاق خواهند افتاد و سپس خودش شاهد تحقق آنها بود.
ارمیا کاهنی بود که از شهر کاهنان، یعنی عَناتوت در قلمرو بنیامین برخاسته بود و به‌دلیل پیام نامحبوب خود (ارمیا ۱۷:۱۵) فردی تنها بود و به نشانۀ پایان قریب‌الوقوع زندگی عادی به‌دلیل تبعید، خدا او را از ازدواج منع نموده بود (ارمیا ۲:۱۶). او بر اساس پیامی که خدا به او داده بود، در مقابل ریاست‌ها و قدرت‌های آن سرزمین و تقریبا در برابر تمام اقشار مردم ایستاد (ارمیا ۸:۲۶). در نتیجه بارها و بارها زندگی‌اش به خطر افتاد (ارمیا ۱۸:۱۱-۲۳؛ ۱۸:۱۸؛ ۸:۲۶؛ ۱۹:۳۶؛ ۶:۳۸). صِدِقیای پادشاه، تفسیرهای ارمیا دربارۀ احتمال وقوع کشتار دسته‌جمعی توسط سپاهیان متجاوز بابل را شنیده بود و به همین دلیل سخت در پی او می‌گشت (ارمیا ۳:۳۷، ۱۷). از نظر سیاسی، دورانی پر تلاطم بود، چون مصر و بابل بر سر این منطقه با یکدیگر می‌جنگیدند. ارمیا بارها پیروزی بابلی‌ها را پیش‌گویی کرد و اعلام نمود خداوند از نَبوکدنَصَر به عنوان تازیانۀ خود استفاده خواهد کرد. وقتی اورشلیم سقوط کرد، نَبوکدنَصَر به فرماندۀ بابل مأموریت داد از این نبی که شهرۀ سراسر امپراتوری شده است، مراقبت کند (ارمیا ۱۱:۳۹-۱۴).
ارمیا در آن سرزمین ماند، اما پس از کشته شدن فرماندۀ بابل، جِدَلیا، یهودیان از انتقام بابلی‌ها سخت می‌ترسیدند و از این رو به مصر گریختند. با آنکه ارمیا به آنها هشدار داده بود (ارمیا ۱:۴۲)، اما آنها ارمیا را هم مجبور کردند با آنها فرار کند (ارمیا ۱:۴۳). ارمیا در مصر کلام خدا را برای یهودیان موعظه می‌کرد. در آن زمان دست کم هفتاد سال سن داشت و احتمالا مدتی بعد در مصر درگذشته است.
مروری بر کتاب اِرمیا
زمان و مکان نگارش
پیش‌زمینۀ این کتاب، جدال طولانی مدت بین پرستش خدایان بیگانه و پرستش خدای حقیقی و یگانه در یهودا بود که یوشیا تلاش زیادی کرد با اصلاحات خود، آن را بازگرداند (ر.ک دوم پادشاهان ۲۲-۲۳). اصلاحات یوشیا در سال ۶۲۸ ق.م آغاز گردید (ر.ک یادداشت‌هایی در باب دوم تواریخ ۳:۳۴). کشف کتاب شریعت در سال ۶۲۱ ق.م انگیزۀ تازه‌ای به او داد (دوم پادشاهان ۸:۲۲). در سال ۶۲۱ ق.م ارمیا به خدمت فرا خوانده شد (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۲:۱). اولین دعوت او هم‌زمان با اصلاحات یوشیا بود. با این وجود، نبوت‌های ارمیا نشان داد که این اصلاحات نتوانست تاثیر چندانی بر زندگی مردم گذارد. ارمیا هشدار داد ادامۀ سرکشی مردم یهودا به تبعید منجر خواهد شد. اما در عین حال به آنها امید داد که بالاخره به سرزمین موعود باز خواهند گشت. آخرین ویرایش کتاب احتمالا در دوران تبعید، یعنی آخرین نقطۀ تاریخی ثبت‌شده در آن، می‌باشد.
اهداف و ویژگی‌ها
پیام ارمیا مراحلی را طی می‌کند که دقیقا با ساختار کتاب مطابقت ندارد:
1) او از مردم یهودا خواست برای جلوگیری از داوری خدا توبه کنند، در غیر این صورت گرفتار داوری خواهند شد (ارمیا ۱:۷-۱۵).
۲) او اعلام نمود دیگر وقت توبه گذشته و اینک برای همۀ قوم تصمیم گرفته شده است (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۱۰:۱۹-۱۱). داوری، نکتۀ اصلی و غالب در کتاب است و آن را عطف به آخرین نفرین عهد می‌دانند، یعنی از دست دادن سرزمین موعود (لاویان ۳۱:۲۶-۳۳؛ تثنیه ۴۹:۲۸-۶۸).
۳) خداوند قومش یا به عبارتی بازماندگان آنها را از تبعید نجات می‌دهد (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۴:۲۴-۷). گر چه بابلی‌ها به فرمان خدا بر یهودا چیره شدند، اما این تسلط به مدت محدودی بود. بابل نیز به نوبه خود سقوط خواهد کرد و این اتفاق به دست متحدین پارس و ماد به فرماندهی کوروش در سال ۵۳۹ ق.م رخ داد (ارمیا ۹:۲۵ و ۱۱-۱۲) و راه بازگشت تبعیدی‌ها هموار گردید (ارمیا ۳:۵۰؛ ۱:۵۱ و ۲۷؛ دوم تواریخ ۲۰:۳۶-۲۳). این پاسخ ارمیا به انبیا دروغینی بود که مدام پیام داوری او را به چالش می‌کشیدند (ارمیا ۲:۲۸-۴).
همچنین ارمیا پیام نجات را اعلام می‌کرد، اما فقط به کسانی که از داوری عبور کرده بودند (۱۱:۲۹-۱۴). این پیام در قالب پیش‌گویی عهدی تازه متبلور گردید (۳۱:۳۱-۳۴). پیش‌گویی عهد تازه بر اساس جزئیات عهد موسی در کوه سینا شکل گرفت، که از اشتیاق خدا برای ایجاد رابطه با قوم برگزیدۀ خود در ازای اطاعت آنها از خدا صحبت می‌کند (خروج ۳:۱۹-۶؛ تثنیه ۶:۷-۱۱). عهد تازه دربارۀ توانایی قوم خدا در اطاعت از اوست (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۳۳:۳۱؛ ۳۹:۳۲-۴۰) و اعلام می‌کند این وعده تنها در مسیح محقق می‌شود (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۳۳:۳۱؛ همچنین ر.ک لوقا ۲۰:۲۲؛ اول قرنتیان ۲۵:۱۱؛ عبرانیان ۶:۸؛ ۱۵:۹؛ ۲۴:۱۲).
شخصیت ارمیا بیشتر از هر نبی با پیامش مطابقت داشت (اشعیا ۷:۱۵؛ ۴:۲۲؛ میکاه ۸:۱-۹)؛ او با تمام وجود رنج و عذاب مردم از ترس نزدیک شدن بابلی‌ها را احساس می‌کرد، حتی قبل از آن که خودشان تجربه‌اش کرده باشند (ارمیا ۱۹:۴-۲۱؛ ۱۹:۱۰-۲۲؛ ۱۹:۱۴-۲۲). همچنین اندوه خداوند از مشاهدۀ گناهان قومش را احساس می‌کرد (ر.ک یادداشت‌هایی در باب ارمیا ۲۱:۸-۳:۹). نقش او به عنوان میانجی، در مجموعه متونی (که به نادرست) به نام “اعترافات” شناخته می‌شود، کاملا شرح داده شده است (ارمیا ۱۸:۱۱-۲۳؛ ۱:۱۲-۶؛ ۱۰:۱۵-۲۱؛ ۱۲:۱۷-۱۸؛ ۱۹:۱۸-۲۳؛ ۷:۲۰-۱۸). در این متون، او رنج و اندوه شدید خود از بار سنگین و طاقت‌فرسای فراخوان نبوتی را ابراز می‌کند، برای انتقام از دشمنان شخصی‌اش دعا می‌کند و حتی خداوند را متهم می‌کند که او را مجبور کرده و فریب داده است (۱۸:۱۵؛ ۷:۲۰). خدا ابتدا او را سرزنش می‌کند و دوباره به او اطمینان می‌دهد و به این طریق دعایش را مستجاب می‌کند (۵:۱۲-۶؛ ۱۹:۱۵-۲۱). دل‌گرمی که خدا به او می‌دهد (۱۹:۱۵-۲۱)، دوباره در دعای افرایم تکرار شده و مستجاب نیز می‌شود (۱۸:۳۱-۲۰). بنابراین، ارادۀ نیکوی خداوند برای ارمیا، به تعهد او برای وفاداری به تمام قوم، چه در زمان داوری آینده و چه پس از آن، تبدیل گردید.
گاهی تنوع مطالب کتاب باعث می‌شود پیگیری روند مباحثات و استدلال‌های ارمیا برای خوانندگان دشوار باشد. بخش عمدۀ این کتاب به شکل الهامات شعری توسط ارمیای نبی بیان شده‌اند (مانند ارمیا ۲-۶). گاهی نیز استدلال‌های خودش را به صورت موعظه یا نثر بیان می‌کرد (مانند ارمیا ۱:۷-۱۵). بخشی از کتاب از زبان سوم‌شخص در مورد ارمیا نقل شده است و ظاهرا شخص دیگری آن را به کتاب افزوده است (ارمیا ۳۷-۴۵). کتاب دارای یک بخش ضمیمه نیز می‌باشد (مانند ارمیا ۵۲؛ ۶۴:۵۱).
محتوای کتاب به ترتیب موضوعی گفته شده است، نه به ترتیب وقایع تاریخی. مثلا، ارمیا ۲۱-۲۴ با پیش‌گویی‌هایی در مورد هر یک از جانشینان یوشیا، به جز صِدِقیا، چهارچوب‌بندی شده است. به همین ترتیب ارمیا ۳۵-۳۶ نیز بعد از مطالب مربوط به صِدِقیا، به یِهویاقیم می‌پردازد. تعیین تاریخ دقیق بسیاری از الهامات فردی غیر ممکن است.
مروری بر کتاب اِرمیا
مسیح در کتاب ارمیا
با توجه به آنکه بازسازی در دوران پسا تبعید برای ارمیا قطعیت داشت، پیام او پیش‌بینی مسیح است. ارمیای نبی به‌روشنی پیش‌بینی کرد که تبعید اتفاق خواهد افتاد و پس از آن، قوم خدا وارد دوران عهد تازه‌ای خواهد شد که سرشار از برکات خداست. عیسی خداوندِ عهد جدید است (لوقا ۲۰:۲۲؛ عبرانیان ۸:۸؛ ۵:۹؛ ۲۴:۱۲)، پسر داوود و کاهنی که شگفتی‌های روزهای آخر را از طریق خدمت زمینی خویش پدید آورد. او امروز نیز به کار احیا و بازسازی ادامه می‌دهد و زمانی که در جلال بازگردد، آن را کامل خواهد کرد.
