مروری بر کتاب استر
مروری بر کتاب استر
نویسنده: ناشناس
هدف: برگزاری عید پوریم به یادبود نجات قوم خدا و یادآوری وفاداری به خدا، حتی وقتی تحت ظلم و آزار زندگی می‌کنیم.
تاریخ نگارش: تقریبا ۴۶۰-۳۵۰ ق.م
حقایق کلیدی
- قوم خدا برخی اوقات به دست دشمنان خدا رنج فراوانی خواهند دید.
- خدا هنگام ظلم و آزار، از قومش محافظت خواهد کرد.
- خدا سرنوشت کسانی که قومش را آزار می‌دهند، برمی‌گرداند و قومش را از پستی به تعالی می‌رساند.
- قوم خدا باید از او کمک بخواهند و علی‌رغم تمام سختی‌ها، به او وفادار بمانند.
- قوم خدا باید خاطرۀ شگفت‌انگیز نجاتشان در گذشته را گرامی بدارند و جشن بگیرند تا برای آزمون‌های سخت کنونی، شجاعت پیدا کنند.
نویسنده:
گر چه نویسندۀ کتاب استر مشخص نیست، اما علاقۀ وافر او به منشأ و برگزاری مراسم عید پوریم، ملیت‌گرایی شدید او، شناخت نزدیک او از دربار، آداب و رسوم و جغرافیای سرزمین پارس نشان میدهد او یک ایرانی (اهل پارس) و ساکن شهر شوش بوده است.
زمان و مکان نگارش
قدیمی‌ترین تاریخ محتمل برای نگارش این کتاب، تقریبا بعد از حوادثی است که در این کتاب ذکر شده‌اند؛ یعنی طی قرن پنجم پیش از میلاد (ر.ک دیدگاه‌های نویسنده دربارۀ استر ۹:۹) و آخرین تاریخ احتمالی آن می‌تواند قرن اول پیش از میلاد باشد. محققین معمولا اواخر قرن ۵ تا اوایل قرن ۴ را ترجیح می‌دهند؛ آنها به شواهد زبان‌شناسی و عواملی مانند دیدگاه‌های عالی نویسندۀ کتاب، در مورد پادشاهان پارس و به‌طور کلی غیر یهودیان اشاره می‌کنند؛ بعضی از محققین معتقدند عدم نفوذ و تاثیرات زبان یونانی با قطعیت نشان می‌دهند این کتاب قبل از سال ۳۳۱ پیش از میلاد نوشته شده است؛ یعنی زمانی که امپراتوری پارس در مقابل اسکندر کبیر شکست خورد.
مروری بر کتاب استر
اهداف و ویژگی‌ها
کاملا روشن است نویسندۀ کتاب قصد داشته است منشأ پیدایش جشن پوریم را توضیح دهد و آن را به عنوان یادبود نجات بزرگ یهودیان در طی دوران امپراتوری پارس نهادینه کند (ر.ک یادداشت‌هایی در باب استر ۲۰:۹-۳۲).
کتاب استر به‌خاطر هنر و ویژگی ادبی‌اش، بسیار مشهور است که به عنوان ابزار اصلی در انتقال مفهوم مذهبی این کتاب عمل می‌کند. داستان این کتاب کاملا مرتبط و دارای جزئیات است و بر عملکرد و نقش شخصیت‌هایش تأکید فراوانی دارد. نویسنده با ثبت تضادهای شدید در سرنوشت‌ها و همچنین انتظارات و نقش‌های اغلب کنایه‌آمیز، تنش‌های روایی ایجاد کرده است. به‌خصوص به موارد زیر توجه کنید:
- توصیف ضیافت‌ها و جشن‌های خشایارشاه و وَشتی، که اولی به‌طور مفصل و با جزئیات و دومی مختصر و موجز شرح داده شده‌اند (استر ۱:۱-۸؛ ۹:۱).
- تناقض شدید میان تصویر اولیه از یک پادشاه پر طمطراق و قدرتمند (استر ۱:۱-۸) و سپس افشای ناتوانی و بی‌کفایتی او (ر.ک یادداشت‌هایی در باب استر ۱۳:۱-۱۴).
- تناقض شدید میان واکنش پادشاهی به نافرمانی وَشتی در آمدن به نزد او؛ و آمدن وَشتی بدون آن که پادشاه از او خواسته باشد (استر ۱۱:۱-۲۱؛ ۱:۵-۳).
- برعکس شدن کنایه‌آمیز سرنوشت پیشبینی‌شده و واقعی هامان (استر ۴:۶-۱۲).
- صحنۀ رقت‌انگیزی که هامان از استر طلب بخشش می‌کند، اما به تجاوز جنسی متهم می‌شود (استر ۷:۷-۹).
- برعکس شدن احکام هامان (استر ۱۲:۳-۳:۴) و مُردِخای (استر ۹:۸-۱۷).
- جزای هامان که روی همان چوبه‌ای به دار آویخته شد که با خوشحالی برای مُردِخای آماده کرده بود (استر ۹:۷-۱۰؛ ۱:۸-۲؛ ۲۵:۹).
بدیهی است تمام این موارد معکوس نمی‌توانند تصادفی باشند و ثابت می‌کنند روایت دربارۀ دست خدا در تاریخ نجات قوم خویش است (اول سموئیل ۱:۲-۱۰). نویسنده همچنین از شیوۀ ساختاری تکرار یا تکثیر برای بافتن بخش‌های مختلف داستان استفاده کرده است. به این موارد توجه کنید:
- سه مرجع متقارن در سال‌نامه‌ها یا تاریخ وقایع این کتاب (استر ۲۳:۲؛ ۱:۶؛ ۲:۱۰).
- سه مجموعه ضیافت دوتایی که آغاز (توسط خشایارشاه، استر ۳:۱-۴؛ ۸:۵)، وسط (توسط استر؛ استر ۴:۵-۸؛ ۱:۷-۱۰) و پایان (دو جشن پوریم؛ استر ۱۸:۹-۳۲) کتاب را مشخص می‌کنند. (در استر ۹:۱؛ ۱۸:۲؛ ۱۵:۳؛ ۱۷:۸؛ ۱۷:۹ مضمون‌های تکراری بیشتری از جشن و ضیافت را ببینید).
- سه بار یادآوریِ وسعت امپراتوری خشایارشاه (استر ۱:۱؛ ۹:۸؛ ۳۰:۹).
- تکرار وعدۀ “نیمی از مملکت” به استر (استر ۶،۳:۵؛ ۲:۷؛ ۱۲:۹).
- پافشاری مکرر بر این که عبرانیان از دشمنانشان غنیمت نگرفتند (استر ۱۶،۱۵،۱۰:۹).
- دو گزارش دربارۀ هویت مخفی استر (استر ۱۰:۲، ۲۰).
- دو بار گرد هم آمدن دختران و دوشیزگان (استر ۱۹،۸:۲).
- دو بار هم‌فکری هامان با همسر و دوستانش (استر ۱۰:۵-۱۴؛ ۱۳:۶-۱۴).
- دو بار پوشاندن سر هامان (استر ۱۲:۶؛ ۸:۷).
- فرمان‌های متناقض دربارۀ سرنوشت یهودیان (استر ۱۲:۳-۱۴؛ ۹:۸-۱۴؛ استر ۲۲:۱).
- دو بار اشاره به فروکش کردن خشم و عصبانیت خشایارشاه (استر ۱:۲؛ ۱۰:۷).
- دو بار یادآوری دربارۀ ثبات و پایداری قوانین مادها و پارس‌ها (استر ۸:۸؛ ۱۹:۱).
- تکرار عدد هفت (استر ۱۴،۱۰،۵:۱؛ ۱۶،۹:۲).
- تکرار نظر التفات پادشاه به استر (استر ۱۷،۱۵،۹:۲؛ ۸،۲:۵؛ ۳:۷؛ ۹:۸).
- تکرار کل ماجرا (استر ۲۴:۹-۲۵).
مروری بر کتاب استر
در کتاب استر، شیوۀ ادبی پیش‌آگاهی به کار برده شده است. جالب‌ترین آن، پیش‌بینی همسر هامان است که می‌گوید: «اگر این مُردِخای که در برابرش افتادن آغاز کرده‌ای، از قوم یهود باشد، بر او چیره نخواهی شد، بلکه به‌یقین در برابرش خواهی افتاد» (استر ۱۳:۶). نویسندۀ این کتاب در وقفه و به تأخیر انداختن استاد است و روایت را به‌خوبی پیش میبرد (به عنوان مثال، به تعویق انداختن درخواست استر [استر ۴:۵]، که تنش را تشدید کرد). اشاره‌های مدام به زمان، نه‌تنها بیانگر حوادث تاریخی هستند (استر ۱:۱-۲) و بر مضمون کار خدا در تاریخ تأکید دارد، بلکه پویایی داستان را همچنان حفظ می‌کند (مانند “بعد” در استر ۱:۲؛ “وقتی” در استر ۱۵:۲؛ “اکنون” در استر ۱۷:۲؛ “وقتی” در استر ۱۹:۲؛ “در آن روزها” در استر ۲۱:۲؛ “پس از” در استر ۱:۳).
نویسندۀ استر با خلاقیت، نام‌های دو شخصیت اصلی داستان یعنی هامان و مُردِخای را به هم ربط میدهد که به نوعی بیانگر کسانی است که این دو نفر نمایندۀ آنها بودند؛ یعنی عمالیقیان و یهودیان، و از این طریق تضاد میان آنها را نشان میدهد (ر.ک یادداشت‌هایی در باب استر ۱:۳؛ ۵:۲-۶).
شباهت‌های تمامی عبارات، زمینه، طرح داستان و تأکیدهای اصلی داستان نیز نشان می‌دهند داستان یوسف الگوی مهمی برای نویسنده بوده است تا روایت خود را بنویسد (به شباهت میان استر ۲:۲-۴ و پیدایش ۳۴:۴۱-۳۷؛ میان استر ۱۰:۳ و پیدایش ۴۲:۴۱ و میان استر ۶:۸ و پیدایش ۳۴:۴۴ توجه کنید).
چندین مضمون مرتبط مهم دیگر نیز در سراسر کتاب دیده می‌شوند:
- برگزاری جشن‌ها و ضیافت‌ها، صحنۀ اتفاقات اولیۀ داستان را شرح می‌دهند که به برگزاری عید پوریم می‌انجامند و با مضمون روزه در تضاد هستند (استر ۱۶،۳:۴؛ ۳۱:۹).
- در سراسر کتاب، شاهد تضاد میان فرمان‌برداری و نافرمانی هستیم. اولین نافرمانی وَشتی در باب اول کتاب، صحنۀ چالش استر را به تصویر می‌کشد که به حرف مُردِخای گوش می‌کند (استر ۲۰،۱۰:۲؛ ۸:۴-۱۶) و در مقابل قانون می‌ایستد (استر ۱۶،۱۱:۴؛ ۱:۵-۲)، یا صحنۀ سرپیچی مُردِخای از فرمان هامان که در واقع بیانگر نافرمانی تمامی یهودیان بود (استر ۲:۳-۸) و یا صحنۀ تمایل مُردِخای برای انجام دستورات استر (استر ۱۷:۴) مبنی‌بر خدمت به پادشاه پارس و در جهت منافع یهودیان.
- ویژگی یهودیان در عدم نقض قوانین، که به‌روشنی در استر ۱۴:۴ ذکر شده است، هم از موارد بنیادین داستان است و هم دلیل اهمیت همیشگی کتاب در میان ایمان‌داران را نشان میدهد.
- عید پوریم، بزرگداشت و یادبود رهایی و خلاصی از دشمنان است (استر ۲۲،۱۶:۹؛ همچنین ر.ک تثنیه ۱۹:۲۵).
مروری بر کتاب استر
مسیح در استر
سبک ظریف الهیاتی کتاب استر، در پرتو مسیح و نجات در او، چیزی از اهمیت بررسی حوادث نقل‌شده در کتاب را برای مسیحیان نمی‌کاهد. قوم خدا در تبعید بودند، از مرکز ایمانی خودشان، اورشلیم، معبد و پادشاه خود دور شده بودند. با این وجود، خداوند مراقب آنها بود و امنیت و نجاتی به آنها بخشید که از آن زمان به بعد یاد آن را در عید پوریم جشن می‌گرفتند.
این ویژگی‌های روایت، در وهلۀ اول به زندگی خودِ مسیح اشاره دارند. او نیز وقتی فروتن شد، با قوانین ظالمانۀ دشمنان خدا رنج کشید. خدمت او در ایمان و راستی، حتی تا نقطۀ مرگ، نجات را برای کسانی به ارمغان آورد که از او پیروی کردند (اعمال ۳۶:۲).
به‌علاوه، این داستان به خوانندگان مسیحی یادآوری می‌کند در حال حاضر که آنها از پادشاه و معبد خود، یعنی عیسای مسیح جدا هستند (یوحنا ۷:۱۶؛ اعمال ۷:۱-۹)، باید با تحمل سختی‌های بسیار با مسیح هم‌سان شوند و به پادشاهی او راه یابند (اعمال ۲۲:۱۴؛ رومیان ۳۵:۸؛ اول پطرس ۱۶:۴). در حالی که پیروان مسیح متحمل رنج‌ها و دردهای فراوانی می‌شوند و صبورانه منتظر نزول اورشلیم آسمانی هستند، با این وجود، تنها نیستند. عیسی حضور خود را از طریق ساکن شدن روح‌القدس وعده داد که تا پایان عصر با کلیسا باشد (متی ۲۰:۲۸؛ افسسیان ۱۳:۱-۱۴). امروزه مسیحیان نباید درگیری‌های مذهبی یا روحانی را با ابزارهای مرگ جسمانی یا قدرت‌های سیاسی پیش ببرند، بلکه برای محافظت از خود باید به سلاح روحانی تکیه کنند، زیرا انجیل را در یک دنیای آکنده از خصومت و دشمنی اعلام می‌کنند (افسسیان ۱۰:۶-۲۰). شجاعت و ایمان استر، مُردِخای و یهودیان به ایمان‌داران نشان میدهد که امروز چگونه باید از مسیح پیروی کنند تا وقتی که او در جلال بازگردد.
مروری بر کتاب استر
