اصول چهارگانهٔ آگوستین قدیس درباره دعا
این مقاله را گوش کنید
آنیشیا فالتونیا پروبا که در سال ۴۳۲ پس از میلاد درگذشت، زن نجیب‌زادۀ رومی و مسیحی بود. وجه تمایز او با سایرین این بود که هم آگوستین، بزرگ‌ترین الهیدان هزارهٔ اول تاریخ مسیحیت و هم جان کریسوستوم، بزرگ‌ترین واعظ تاریخ مسیحیت را می‌شناخت. ما دو نامه از آگوستین به پروبا در دست داریم و نامۀ اول (نامۀ ۱۳۰) تنها مطلب مفصل موجود در باب دعا است که آگوستین نوشته است.
من به تازگی فرصت داشتم این نامه را بخوانم و به‌شدت تحت تاثیر منطق و بینش غیر عادی آن قرار گرفتم. پروبا به آگوستین نامه می‌نوشت، چون می‌ترسید آن‌طور که باید دعا نکند. آگوستین در پاسخ چندین اصل یا قاعده برای دعا بیان کرد.
اولین اصل
کاملا دور از ذهن و بر خلاف عقل سلیم است. آگوستین نوشت، پیش از آن که هر کسی به سؤال “دعا چیست؟” و “چگونه باید انجام شود؟” بپردازد، باید خودش شخص ویژه‌ای باشد. یعنی چه نوع شخصی؟ او می‌نویسد: «شما باید خودتان را در این دنیا تنها و بی‌کس فرض کنید، حتی اگر سهم شما از زندگی کامیابی زیادی باشد». در شرح و بسط این مطلب او می‌گوید که مهم نیست شرایط زمینی شما چقدر عالی باشد، این شرایط نمی‌تواند صلح، شادی و دل‌خوشی که در مسیح یافت می‌شود را برای شما به ارمغان بیاورد. باید پرده‌ها را از جلوی چشمتان کنار بزنید. اگر آن حقیقت را نمی‌بینیم، تمامی دعاهای ما اشتباه خواهند بود.
دوم
آگوستین می‌گوید شما می‌توانید دعا را شروع کنید. برای چه چیزی باید دعا کنید؟ (به گمانم) با لبخندی پاسخ می‌دهد شما باید برای هر آن چیزی دعا کنید که دیگران برایش دعا می‌کنند: «برای زندگی شاد دعا کنید». اما البته چه چیزی با خود، زندگی شاد برای شما به همراه می‌آورد؟ مسیحی (اگر از اولین اصل دعای آگوستین پیروی کند) متوجه خواهد شد که آرامش، پاداش و خوشی به خودی خود فقط هیجانات زودگذر به همراه دارند و اگر قلبتان در آنها به آرامش برسد، در واقع می‌دانید که این شادی خیلی دوام نخواهد داشت.
او به مزمور ۲۷ و به دعای عالی نویسندۀ مزمور اشاره می‌کند: «یک چیز از خداوند خواستم، فقط یک چیز و آن این است که تمام دوران عمرم در خانۀ خداوند باشم و زیبایی جمال او را مشاهده کنم». این دعای اصولی برای شادی است. آگوستین می‌نویسد: «پس ما عاشق خداوند هستیم به‌خاطر آنچه در خود او هست و ما خودمان و همسایگانمان را به‌خاطر خدا (دوست داریم)». او بلافاصله اضافه می‌کند که این بدان معنا نیست که نباید برای هر چیزی به غیر از شناخت، محبت و خشنودی خدا دعا کنیم. به هیچ وجه! دعا به ما نشان می‌دهد که به چه چیزهایی نیازمندیم. اما اگر خداوند بزرگ‌ترین عشق ماست و اگر شناخت و خشنود ساختن او بزرگ‌ترین لذت ماست، پس دید ما نسبت به چیستی و چگونگی دعا برای یک زندگی شاد تغییر می‌کند.
او برای نمونه از امثال باب ۳۰ نقل قول می‌کند: «… نه فقرم ده نه ثروت بلکه به نانی که نصیبم است، مرا بپرور. مبادا سیر گشته، تو را انکار کنم و بگویم: “خداوند کیست؟” یا فقیر گشته، دزدی کنم و نام خدای خویش را بی‌حرمت سازم». از خودتان این سؤال را بپرسید. آیا در دعا به دنبال خدا هستید تا به منابع مالی کافی برسید یا در جست‌وجوی نوع و مقدار منابعی هستید که نیاز دارید تا خدا را به حد کافی بشناسید و به او خدمت کنید؟ اینها دو انگیزهٔ کاملا متفاوت هستند.
در هر دو مورد، عملکرد بیرونی دعا مشاهده می‌شود ــ «آه خدایا شغلی به من بده که فقیر نباشم» ــ اما دلایل قلبی و درونی کاملا فرق دارند. اگر همان‌طور که آگوستین توصیه کرد، ابتدا کسی شوید که بدون توجه به شرایط بیرونی، خودتان را تنها و بی‌کس ببینید و سپس شروع به دعا کنید، آن‌گاه دعای شما شبیه امثال ۳۰ خواهد بود.
اما اگر به سراغ دعا بروید پیش از آن که انجیل محبت قلبی شما را از نو سر و سامان داده باشد پس دعای شما چیزی شبیه این خواهد بود: «تا جایی که امکان دارد مرا ثروتمند ساز»، در نتیجه شما در درایت در دعا رشد نمی‌کنید، چیزی که به شما امکان می‌دهد تا جاه‌طلبی خودخواهانه و طمع را از اشتیاق به بهترین کارها تمیز دهید و شما اگر دچار بدبیاری‌های مالی شوید، به‌شدت مغموم و افسرده خواهید شد. دعا در امثال ۳۰ شامل درخواست این است که خدا زیاد به شما ندهد، نه این که فقط بخواهید کم به شما ندهد.
سومین اصل
بسیار جامع و کاربردی است. آگوستین اظهار کرد، شما با مطالعهٔ دعای ربانی برای یک زندگی شاد به مسیر درست در دعا هدایت می‌شوید. دربارهٔ این شکل عالی دعا، بسیار طولانی و عمیق فکر کنید و مطمئن باشید درخواست‌هایتان متناسب با آن خواهد بود. برای مثال آگوستین می‌نویسد: «کسی که در دعا می‌گوید… “همان‌قدر ثروت به من بده که به این فرد یا آن یکی داده‌ای یا بر شهرت من بیفزا؛ قدرت و شهرت مرا در دنیا چشم‌گیر کن” و کسی که صرفا مشتاق چنین چیزها باشد و نه برای آن که از طریق آنها طبق ارادۀ خدا به انسان‌ها سود و فایده برساند، من فکر نمی‌کنم بتواند هیچ بخشی از دعای ربانی را با درخواست‌هایش مطابقت دهد. بنابراین، بیایید از درخواست چنین چیزهایی شرمنده باشیم».
اصل چهارم اعتراف است
آگوستین اعتراف می‌کند: «حتی پس از پیروی از سه اصل اول باز هم نمی‌دانیم چطور برای رنج و محنت دعا کنیم». این خیلی مسئلۀ پیچیده‌ای است. حتی با ایمان‌ترین مسیحیان هم نمی‌توانند مطمئن باشند چه درخواستی کنند.
رنج… محنت‌ها… شاید برای ما خوب و مفید باشند… با این وجود چون آنها سخت و دردناک هستند… ما با اشتیاقی که در همۀ انسان‌ها مشترک است، دعا می‌کنیم که این رنج‌ها از ما برداشته شوند. آگوستین در اینجا توصیه شبانی حکیمانه‌ای می‌کند. او ابتدا به دعای خود مسیح در باغ جتسیمانی اشاره می‌کند که در آن بین درست‌ترین اشتیاق (بگذار این جام از من بگذرد) و تسلیم به خداوند (با این وجود نه به ارادۀ، من بلکه به ارادۀ تو انجام گیرد) در توازن کاملی وجود دارد و او به رومیان ۲۶:۸ اشاره می‌کند که وعده می‌دهد روح‌‌القدس قلب‌ها و دعاهای ما را هدایت خواهد کرد وقتی ما نالان و سرگردان هستیم و خدا آنها را خواهد شنید، حتی اگر کامل نباشند.
آنیشیا پروبا در اوایل ۳۰ سالگی خود بیوه شد. وقتی روم در سال ۴۱۰ چپاول شد او هم حضور داشت و مجبور شد به همراه نوه‌اش دمیتریس به آفریقا فرار کند و در آنجا آگوستین را ملاقات کرد. آگوستین در پایان نامه با پرسشی از دوست خود به این جمع‌بندی می‌رسد: «اکنون چه چیزی این کار (دعا) را برای بیوه‌ها به‌طور خاص مناسب می‌کند به غیر از سوگواری و تنهایی آنها؟ آیا یک بیوه نباید بیوه‌گی خود را آن‌طور که می‌گویند مثل سپر در دعایی مستمر و پر شور به خدا بسپارد؟ همۀ دلایل موجود دال بر این است که او دعوت آگوستین را پذیرفته است».
نویسنده: تیم کِلِر
