مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

نویسنده: ناشناس

هدف: نشان دادن عدالت در تبعید، تأیید ادامۀ امید به خاندان داوود و فرا خواندن قوم اسرائیل به توبه برای بازگشت از تبعید.

تاریخ نگارش: ۵۶۰-۵۵۰ ق.م

حقایق کلیدی

• علی‌رغم این که تبعید قوم اسرائیل و یهودا بسیار دشوار و طاقت‌فرسا بود، اما خدا به‌دلیل ارتداد مکرر این قوم‌ها با خشم و غضب خود آنها را داوری نمود.
• به رغم کوتاهی‌ها و گناهان پسران داوود، وعده‌های خدا برای خاندان داوود ادامه یافت.
• خدا از قوم تبعید شدۀ خود خواست از گناهانشان توبه کنند. به این قوم وعده داده شد می‌توانند از تبعید بازگردند به شرط آن که از گناهانشان توبه کنند.

نویسنده

کتاب‌های اول و دوم پادشاهان در اصل یک کتاب بودند و نویسندۀ آنها ناشناخته است. با توجه به نشانه‌های موجود در این کتاب‌ها می‌توان فهمید نویسندۀ آنها همان مؤلف و گردآوری‌کنندۀ منابع تاریخی بوده است و طی دوران تبعید، در بابل فعالیت داشته است.

زمان و مکان نگارش

دوم پادشاهان با آخرین پادشاه یهودا، یِهویاکین، پایان می‌یابد و پادشاه بابل در آن زمان لطف بسیاری به او داشت (دوم پادشاهان ۲۷:۲۵-۳۰). از آنجایی که کتاب با موضوع این پادشاه پایان می‌گیرد و در مورد بازگشت قوم از تبعید در سال ۵۳۸ پیش از میلاد چیزی گفته نشده است، پس می‌توان نتیجه گرفت آخرین تاریخ تألیف این کتاب به اواسط دوران تبعید در بابل برمی‌گردد (۵۶۰-۵۵۰ ق.م).

تمامی مطالب کتاب پادشاهان، ریشه در دوران تبعید ندارند. اولا، نویسنده به منابع مختلف سلطنتی و نبوی دسترسی داشته است. در این کتاب‌ها به‌وضوح از سه منبع نام برده شده است؛ “کتاب اعمال سلیمان (اول پادشاهان ۴:۱۱)، کتاب تواریخ ایام پادشاهان اسرائیل (اول پادشاهان ۱۹:۱۴)؛ و کتاب تواریخ ایام پادشاهان یهودا (اول پادشاهان ۲۹:۱۴)”. ثانیا، اظهارات پراکنده در سراسر کتاب پادشاهان، اعمال و یا سنت‌های متداولی را به تصویر می‌کشند که به گفتۀ نویسنده “تا به امروز” ادامه داشته‌اند (مثل اول پادشاهان ۲۱:۹؛ ۱۹:۱۲؛ دوم پادشاهان ۲۲:۸). اما این مطالب درست در زمان تألیف نهایی این کتاب‌ها، پایان یافته‌اند یا به‌طور کلی از بین رفته‌اند. این اظهارات و موارد مشابه نشانگر ابعاد مختلف منابعی هستند که در کتاب پادشاهان گنجانده­ شده‌اند. ثالثا، دو فصل آخر کتاب پادشاهان با گاه‌شماری دقیق رویدادها بر اساس روز، ماه و سال متمایز می‌شوند. بعضی از مفسران معتقدند ممکن است که پیش از تبعید، نسخۀ قبلی این کتاب وجود داشته باشد و اساس شکل متعارف آن را به وجود آورده باشد. اگر چنین چیزی درست باشد؛ پس کتاب باز هم یک دیدگاه واحد را ارائه می‌دهد.

مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

اهداف و ویژگی‌ها

کتاب پادشاهان، مربوط به تاریخ و انحلال سلسلۀ پادشاهی در اسرائیل در آخرین روزهای سلطنت داوود (تقریبا ۹۷۰ ق.م) تا زمان تبعید به بابل یعنی تقریبا ۴ قرن بعد (حدود ۵۸۶ ق.م) است. کتاب‌های اول و دوم پادشاهان همراه با چندین کتاب دیگر – یوشع، داوران، اول و دوم سموئیل و دوم پادشاهان – یک کتاب واحد را تشکیل می‌دهند که در قدیم، آن را کتاب انبیاء پیشین و امروزه به عنوان تاریخ تثنیه می‌شناسند. از آنجایی که این کتاب‌ها به‌طور طبیعی از یکدیگر پیروی می‌کنند، تشخیص یک وحدت اساسی موجه است.

کتاب‌های اول و دوم پادشاهان در اصل یک کتاب بودند. در نسخه‌های قدیمی‌تر عبری، کتاب‌های اول و دوم پادشاهان یک اثر ادبی هستند (مانند اول و دوم سموئیل و اول و دوم تواریخ)، اما در سِپتواِجنت (ترجمۀ یونانی عهد عتیق) و وُلگِیت (ترجمۀ لاتین) و سایر نسخه‌ها، این کار به دو کتاب تقسیم شده است. این تقسیم‌بندی توسط خود انسان‌ها انجام شده است و دلیل آن بیشتر به مقدار رول پاپیروس مربوط می‌شده، نه به محتوای فرامین و دستورات آن.

سلطنت اَخَزیا (اول پادشاهان ۵۱:۲۲-۵۳ و دوم پادشاهان ۱:۱-۱۸) و یَهوشافاط (اول پادشاهان ۴۱:۲۲-۵۰؛ دوم پادشاهان ۱:۳-۲۷) در هر دو کتاب هم‌پوشانی دارند. به همین ترتیب، خدمات نبوی ایلیا در هر دو کتاب دیده می‌شوند (اول پادشاهان ۱۷-۱۹ و دوم پادشاهان ۱-۲).

کتاب‌های پادشاهان، کتاب‌های تاریخی

علاقه به ثبت جزئیات گذشتۀ قوم خود، از ویژگی‌های این نویسندۀ کتاب مقدس به‌ حساب می‌آید. علاقۀ وافر او به تاریخ‌ها، ارقام و نهادهای اسرائیل سلطنتی، کاملا در بخش‌هایی مشهود است که او با دقت دربارۀ آماده‌سازی معبد (اول پادشاهان ۵)، ابعاد آن (اول پادشاهان ۱:۷-۱۲) و وسایل و ظروف قرار داده شده در آن (اول پادشاهان ۱۳:۷-۵۱) صحبت می‌کند. تمایل و علاقۀ زیاد او به جزئیات در معرفی سلطنت فردی آشکار است. او نه‌تنها مدت سلطنت پادشاهان را ذکر می‌کند، بلکه غالبا سلطنت آنها را همگام می‌نماید.

کتاب‌های پادشاهان پر از اطلاعات مربوط به زمان و تاریخ وقایع است. نویسنده، تاریخ ساخت معبد را ۴۸۰ سال بعد از خروج ذکر می‌کند (ر.ک یادداشت‌هایی در باب اول پادشاهان ۱:۶). به غیر از ارائۀ اعداد و ارقام مربوط به مدت سلطنت داوود و سلیمان، نویسنده اطلاعات روشنی در مورد دوران سلطنت همۀ پادشاهان یهودا و اسرائیل نیز بیان می‌کند. در طول دورۀ پادشاهی تقسیم‌شدۀ شمالی و جنوبی، او شروع سلطنت هر پادشاه را با سال سلطنت پادشاه در پادشاهیِ دیگر بیان می‌کند. در نهایت او سن هر پادشاه یهودا در هنگام به سطنت رسیدن و همچنین نام مادران آنها را نیز ذکر می‌کند.

نظم­ و ترتیب و دوره‌بندی پادشاهی‌های قوم اسرائیل، بیانگر دقت و علاقۀ نویسنده به ارائۀ گزارش دقیق و هدفمند از گذشتۀ قوم خویش است. او با توصیف و ارزیابی پادشاهی متحد سلیمان (اول پادشاهان ۱-۱۱) کار را شروع می‌کند و با دقت فراوان انحلال و فروپاشی آن (اول پادشاهان ۱:۱۲-۲۵) و تشکیل دو پادشاهی مجزای اسرائیل در شمال و یهودا در جنوب را به‌ تصویر می‌کشد. سپس تاریخ هر یک از آنها را تا زمان سقوط پادشاهی شمال در سال ۷۲۲ پیش از میلاد، نه جدای از هم، بلکه به موازات هم کاملا توضیح می‌دهد (دوم پادشاهان ۱:۱۷-۴۱). تناوب مداوم از پادشاهی شمال (اسرائیل) به پادشاهی جنوب (یهودا) گیج‌کننده است؛ اما این، هدف اصلی نویسنده از ارائۀ یک تاریخ واحد برای تمام قبایل اسرائیل است.

ایجاد و ثبت یک سند مکتوب از دو پادشاهی که هم‌زمان وجود داشتند، نویسنده را با چالش‌های پیچیده‌ای روبه‌رو می‌کرد. او برای ثبت رویدادهایی که هم‌زمان در هر دو پادشاهی اتفاق می‌افتادند، ترجیح می‌دهد حوادث شمال و جنوب را به‌طور یک در میان و یا متناوب بنویسد. با توجه به نمودار زیر، می‌توان به الگوی این تناوب پی برد.

این نمودار نشان می‌دهد که نویسنده هر بار که به پایان سلطنت یک پادشاه در یکی از پادشاهی‌ها می‌رسد، و مدت این دورۀ پادشاهی از مدت سلطنت در پادشاهی دیگر بیشتر می‌شود، از یک پادشاهی به پادشاهی دیگر برمی‌گردد. برای مثال، فِقَح پادشاه اسرائیل از سال ۷۴۰ تا ۷۳۲ ق.م سلطنت کرد (دوم پادشاهان ۲۷:۱۵-۳۱)، او یک سال پیش از یوتام، پادشاه یهودا به سلطنت رسید (۷۵۰-۷۳۵ ق.م، دوم پادشاهان ۳۲:۱۵-۳۸). بنابراین نویسنده در همین نقطه به موضوع پادشاهی یهودا می‌پردازد. آحاز پادشاه یهودا پس از یوتام در سال‌های ۷۳۵-۷۱۵ ق.م سلطنت کرد (دوم پادشاهان ۳۲:۱۵-۲۰:۱۶) و او بعد از پایان سلطنت فِقَح (۷۴۰-۷۳۲ ق.م) باز هم پادشاه بود (دوم پادشاهان ۲۷:۱۵-۳۱). به همین دلیل او دوباره موضوع را به اسرائیل برمی‌گرداند و با هوشع پادشاه اسرائیل (۷۳۲-۷۲۲) شروع می‌کند (دوم پادشاهان ۱:۱۷-۶).

مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

این نویسنده نه‌تنها پادشاهی تقسیم‌شده را به تصویر می‌کشد، بلکه به تفاوت‌های اساسی میان آنها نیز اشاره دارد. با آنکه پادشاهی یهودا نسبتا پایدار و با ثبات بود، و تاج و تخت هرگز از نسل داوود جدا نشد، اما بی‌ثباتی و تغییر مدام پادشاهی‌ها از ویژگی‌های خاص سلطنت در قلمرو شمالی بود. طی یک دورۀ تقریبا دویست ساله، ۹ خاندان و ۲۰ پادشاه در قلمرو شمالی سلطنت کردند. در مقابل، در پادشاهی جنوب فقط یک خاندان و ۲۰ پادشاه حدود سه قرن ‌و‌ نیم سلطنت کردند. نویسنده گزارش خود از پادشاهی شمال را با نقد و تفسیری طولانی دربارۀ مشاهدات خود از نقاط ضعف اصلی آن (دوم پادشاهان ۷:۱۷-۲۳) به پایان می‌رساند. سپس ۱۵۰ سال آخر تاریخ یهودا را کامل و دقیق شرح می‌دهد.

ارزش تاریخی پادشاهان را نباید دست کم گرفت. نویسندۀ کتاب پادشاهان برای تألیف یک گزارش منسجم و هدفمند از گذشتۀ قوم خود، خدمت ارزشمندی به تمام کسانی ارائه کرده است که می‌خواهند دربارۀ دوران بسیار مهم تاریخ قوم اسرائیل بدانند.

کتاب پادشاهان، کتاب الهیات

کتاب پادشاهان جدای از توجه زیاد به گذشتۀ قوم اسرائیل، یک اثر الهیاتی است، تأملی در راه‌های خدا برای قومی که از کورۀ ذوب آهن در مصر نجاتشان داد تا وارث او باشند (اول پادشاهان ۵۱:۸-۵۳). نویسندۀ پادشاهان با تألیف یک اثر تاریخی الهیاتی، از گذشته درس‌هایی گرفت که باعث شد در حال و آینده به قوم خدا خدمت کند. اصول مهمی در این کتاب وجود دارند که پایه‌های اصلی آن را تشکیل می‌دهند:

(۱) قوم خدا، برگزیدگان او. موضوع اصلی الهیات پادشاهان آن است که اسرائیل و سپس یهودا به خودی خود بهتر از سایر اقوام نبودند؛ در ابتدای امر اسرائیلی‌ها نبودند که خدا را انتخاب کردند، بلکه خدا به‌واسطۀ فیض غیر قابل درک خود “آنها را از میان تمامی قوم‌های جهان جدا نمود” (اول پادشاهان ۵۳:۸). تقدس به‌دلیل شایستگی آنها نبود، بلکه به این دلیل بود که خدا آنها را برگزیده بود (اول پادشاهان ۵۳،۵۱:۸؛ تثنیه ۶:۷؛ ۱۸:۲۶-۱۹).

در کتاب پادشاهان بر همبستگی قوم اسرائیل تأکید فراوانی شده است. نویسنده در گزارش خود نشان می‌دهد که به تمام قبایل قوم اسرائیل توجه دارد. گر چه به‌دلیل بت‌پرستی فراگیر در پادشاهی‌های شمال و جنوب، به‌شدت از آنها انتقاد می‌کند، اما این قبایل را جزء قوم عهد می‌داند و علاقۀ زیادی به تاریخ آنها نشان می‌دهد. حتی پس از آن که آشوری‌ها قبایل شمال را تبعید کردند، نویسنده باز هم نسبت به سرنوشت آنها توجه دارد و یوشیا را به‌خاطر انجام اصلاحات در سامره تحسین می‌کند.

(۲) کلام انبیاء. انبیاء نقش مهمی در تاریخ پادشاهی اسرائیل ایفا می‌کنند. نویسنده دربارۀ انبیاء نوشت و به پیام و خدمت آنها به عنوان حاملین کلام خدا بسیار علاقه‌مند بود. انبیاء با شور و اشتیاق و بدون مصالحه بر بیعت کامل و جدایی‌ناپذیر با خداوند اصرار داشتند و با هر پیمان یا موضع‌گیری سیاسی که ممکن بود ویژگی‌های خاص مذهب اسرائیلی‌ها را به خطر بیندازد، به‌شدت مخالفت می‌کردند. تعجبی ندارد که این پایبندی سرسختانه به عهد، اغلب باعث ایستادگی انبیاء در مقابل پادشاهان و ملکه‌هایی می‌شد که مایل به مصالحۀ سیاسی و مذهبی با همسایگان قوم اسرائیل بودند. گر چه نویسنده بیشتر به ایلیا و الیشع توجه دارد، اما در مورد فعالیت‌ها و اقدامات سایر انبیاء در آن دوره از پادشاهی نیز صحبت می‌کند؛ ناتان (اول پادشاهان ۲۲:۱)؛ اَخیّا (اول پادشاهان ۲۶:۱۱-۳۹؛ ۱:۱۴-۱۸)؛ شِمَعیا (اول پادشاهان ۲۱:۱۲-۲۴)؛ میکایا (اول پادشاهان ۸:۲۲-۲۸)؛ یونس (دوم پادشاهان ۲۵:۱۴)؛ اشعیا (دوم پادشاهان ۱:۱۹-۷؛ ۱۴:۲۰)؛ حُلدَۀ نبیه (دوم پادشاهان ۱۴:۲۲-۲۰).

(۳) یک خدا، یک پرستشگاه. طبق تاریخ، یهوه خداوند حاکم بر تمامی ممالک و پادشاهی‌های زمین است (دوم پادشاهان ۱۵:۱۹-۱۶). خدا قومش را به میدان کارزار هدایت نمود، دعاهای آنها را در مقابل معبد استجابت کرد، قربانی‌های آنها را گرامی داشت، به فقرا و ستمدیدگان، بیوه‌زنان و یتیمان توجه خاصی نشان داد. وفاداری منحصربه‌فرد خدا از نشانه‌های عهد است (اول پادشاهان ۲۱:۱۸، ۳۹).

همبستگی با وجود تنها یک خدای عالی، تعهد نویسنده به این باور است که تنها یک پناهگاه مرکزی در اسرائیل وجود دارد (تثنیه ۱:۱۲-۳۲). ساخت معبد توسط سلیمان، رویداد مهمی را در تاریخ اسرائیل رقم زد. بر همین اساس، بخش بزرگی از اول پادشاهان به موضوع آماده‌سازی و ساخت این بنا اختصاص داده شده است، از جمله تمامی جزئیات مربوط به ابعاد و وسایل آن.

تأکید بر یک خدا و یک معبد، نشانۀ ممنوعیت بت‌پرستی و پرستش در سایر مکان‌های مذهبی است. از آنجایی که کتاب پادشاهان نشان می‌دهد موضوع وفاداری به خدا طی دوران پادشاهی تقسیم‌شدۀ شمالی و جنوبی بدتر شده و رو به وخامت گذاشته است، از این رو بیشتر به پرستش هم‌زمان یهوه و خدایان دیگر می‌پردازد، تا به موضوع ترک کامل پرستش یهوه. تاثیرات آیین پرستش کنعانیان به‌خصوص در اسرائیل (بخش شمالی) بسیار قابل توجه بود و با حمایت پادشاهان پر رنگ‌تر هم شد، زیرا آنها مراسم مذهبی، عقاید و باورهای کنعانیان را ترویج می‌کردند. تلفیق عقاید[۱] در یهودا مشکلی جدی محسوب می‌شد. به نظر نویسنده، پرستش سایر خدایان، دلیل اصلی شکست و تبعید قوم‌های اسرائیل و یهودا بود (دوم پادشاهان۱۶،۷:۱۷؛ ۳:۲۱-۵).

نویسنده موضوع وفاداری به خدا را در بخش‌های زیادی از کتاب می‌گنجاند، که این امر با حمایت تزلزل‌ناپذیر او از معبد اورشلیم کاملا روشن است. از میان ۸ پادشاه جنوبی که مورد تکریم و تمجید قرار داشتند، فقط حِزِقیا و یوشیا به‌دلیل وفاداری بی‌همتای خود به یهوه برگزیده شدند (دوم پادشاهان ۵:۱۸؛ ۲۵:۲۳). حِزِقیا به‌دلیل از بین بردن مکان‌های بلند در یهودا و اعتماد تزلزل‌ناپذیر به خدا در زمان حملات سِنحاریب، بیش از هر کسی مورد ستایش قرار گرفت (دوم پادشاهان ۳:۱۸-۷). نویسنده بیشترین افتخار را برای یوشیا بدین دلیل قائل بود که او معبد را مرمت و بازسازی و در پادشاهی جنوب، اصلاحات اساسی ایجاد کرد (دوم پادشاهان ۲:۲۲؛ ۲۵:۲۳). از میان پادشاهان شمال فقط یِیهو مورد ستایش و تحسین قرار گرفت؛ چرا که بعل را از سرزمین اسرائیل ریشه‌کن کرد (دوم پادشاهان ۳۰:۱۰).

مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

(۴) عهد و پادشاهی. در کتاب پادشاهان به‌روشنی بر دو عهد مهم تأکید می‌شود: عهد موسی و عهد داوود. نویسندۀ کتاب پادشاهان، رفتار پادشاه و مردم را درست مانند هم و بر اساس عهدی که در کوه سینا بسته شد، ارزیابی می‌کند.

رابطۀ بین خدا و اسرائیل رابطه‌ای مبتنی‌بر عهد است؛ این بدان معناست که هیچ نهاد بشری نمی‌تواند یک مقام و مرتبۀ مطلق به دست آورد. هر نهادی تابع اقتدار خدا بود. از این رو، گر چه سلطنت و پادشاهی را خدا مقرر کرده بود، اما قدرت آن به هیچ وجه قدرت مطلق نبود. پادشاه و مردم درست به یک اندازه مسئول حفظ عهد با خدا هستند. هر پادشاه با توجه به میزان حفظ و رعایت تورات (شریعت) ارزیابی می‌شد.

نویسندۀ پادشاهان نیز در قبال اصول عهد داوود متعهد بود. عهد داوود (دوم سموئیل ۱:۷-۲۹؛ مزمور ۸۹ و ۱۳۹) عملا تبار داوود را به عنوان خاندان سلطنتی ابدی به قوم خدا معرفی می‌کرد. گر چه برخی از پادشاهان جداگانه به‌خاطر نقض عهد به‌شدت مجازات می‌شدند، اما قدرت خاندان داوود هرگز به‌طور کامل از بین نرفت. محبت خدا به داوود سبب شد نسبت به نسل و تبار او بسیار صبور باشد (اول پادشاهان ۴:۱۵) و همین موضوع اهمیت زیاد آخرین صحنۀ کتاب را توجیه می‌کند؛ وقتی یِهویاکین از زندان بابل آزاد شد، این نشانۀ امیدوار کننده‌ای بود که خدا هرگز از خاندان سلطنتی داوود دست نکشیده است (دوم پادشاهان ۲۷:۲۵-۳۰).

مسیح در پادشاهان

تاریخ پادشاهان از بسیاری جهات به مسیح اشاره دارد. حداقل دو موضوع در کتاب پادشاهان بسیار برجسته و بارز عنوان شده‌اند. اول، تاریخ بر خاندان داوود به عنوان عنصر مرکزی اسرائیل تأکید می‌کند. امید به پیروزی و نجات – حتی بازگشت از تبعید – در رحمت و مهربانی خدا نسبت به خاندان داوود و از طریق آنها یافت می‌شود. عهد جدید تعلیم می‌دهد که مسیح پسر اعظم داوود است که خدا از طریق او تمام وعده‌های خود به داوود و پسرانش را محقق ساخت (متی ۱:۱-۱۷؛ اعمال ۲۲:۲-۳۶).

دوم، پادشاهی و پرستش معبد در کانون این تاریخ قرار دارد. در واقع، پادشاهان اسرائیل و یهودا تا حد زیادی بر اساس وفاداری یا بی‌وفایی به معبد اورشلیم و خلوص پرستش خود داوری می‌شدند. این نقش در مسیح نیز محقق شد. عهد جدید تعلیم می‌دهد که او کاهن اعظم و جاودانۀ قوم خداست (عبرانیان ۱:۳؛ ۱۴:۴-۱۵). خون او کفارۀ گناهان قوم شد (عبرانیان ۱۷:۲؛ ۲۵:۹-۲۸). او قوم خود را در یک مکان مقدس روی زمین گرد هم می‌آورد (اول پطرس ۴:۲-۵، ۹)؛ در حالی که در قصر آسمانی خدا خدمت می‌کند (عبرانیان ۱۹:۶-۲۰؛ ۱:۸-۲؛ ۲۴:۹).

اهمیت وفاداری و تعهد بی‌نظیر به پرستش در معبد سلیمان مربوط به دعوت مسیح از پیروانش می‌باشد که از آنها می‌خواهد به وساطت کاهنانۀ او برای نجاتشان تکیه کنند (یوحنا ۶:۱۴؛ اعمال ۱۲:۴)؛ در حالی که او اینک در معبد آسمانی خدمت می‌کند و در نهایت معبد یا پرستشگاه زمینی را در زمین جدید بنا خواهد کرد (مکاشفه ۲۲:۲۱).

مروری بر کتاب اول و دوم پادشاهان

[۱] Syncretism

سایر مقالات

مقالات بیشتر